گیاهان اولین موجودات خلقت و این جاندارن خاموش و نمودارهای زیبایی در طبیعت پس از گذشت میلیون ها سال که از پیدایش آنها برروی زمین می گذرد، در طی چند قرن اخیر، آثار و خواص اعجاز انگیز خود را توسط دست بشر به منصه ظهور رسانده‌اند.
طب و طبابت و به طور اعم معالجات از اولین مسائلی است که بشر برای حفظ اعتدال و توازن مزاج در بروز امراض جهت اعاده سلامتی به آن روی آورده نسبت به وضع قوانین، امکانات، تحقیقات و گردآوی لازم ومسائل مربوطه نهایت باریک بینی و دقت را معمول داشته، زیرا به هر صورت جان آدمی گنجیه ودیعه ای است که حفظ آن ذاتی و غریزی است .
در طی قرون و اعصار متمادی مردم به خواص درمانی گیاهان پی برده اند و دانشمندان بزرگی در اقصی نقاط جهان، دراین زمینه تحقیق و کار کرده اند و کتا بها نوشته اندو همزمان با سایر نقاط دنیا در ایران نیز استاتید و دانشمندان بلند پایه ای چون اوبو‌علی سینا، محمد زکریای رازی، سید اسماعیل جرجانی و ابونصر موفق هروی قرن های متمادی علم پزشکی ئ درمانی جهان را تحت تاثیر قرار داده و به حدی ارتقاء علمی یافته اند که آثار آنها به اروپا رفته وتا قرون شانزده و هفده، تعلیمات منحصر به فرد دانشگاهی را تشیکل داده وهنوز مضامین آن مورد تتبع و ترجمه و استفاده است.
فارماکوکنوزی که معنی تحت الفظی آن داروشناسی (علم الادویه) است، جزئی از هنر و علم پزشکی به شمار می آید و آغاز آن از زمانی است که بشر ب درمان بیماری‌ها پرداخته است. فارماکوگنوزی از تمدن های کهن، که در آنها از اجزای حیوانات و گیاهان، محلول های شفا بخش وتهیه می کردند و آنها را برای از بردن آلام و کاستن رنج ومقابله با بیماری ها به کار می بردند و ریشه گرفته است. منشا اولیه فارماکوگنوزی را می توان در اسرار جادوگری قبایل بشری دانست که توانسته است دوره ثبت نشده اسرار طب انسانی را پشت سر بگذارد وسیر تکاملی خود را از مرحله بدوی تا به امروز که عصر استفاده از عوامل اختصاصی است به خوبی طی نماید.
با آنکه امروزه درمان بیماری ها بیشتر از طریق مصرف داروهای صورت می گیرد که منشاء صنعتی دارد واختصاصا در‌آزمایشگاه تهیه می شوند و اثرات قاطع آنها نیز در درمان بیماری ها موجب توسعه مصر ف آنها گردیده است، معهذا چون با مصرف بعضی از داروها زیانهایی به بدن می رسد، روز به روز به اهمیت گیاهان دارویی و فرآورده های آنها بیشتر توجه می‌شود و اعتقاد عمومی درباره آنها پیوسته تقویت می‌گردد.
دارچین معمولاً به عنوان پوست درخت Cinnamomum zeylanicum شناخته می‌شود. در پرتغال و اسپانیا به عنوان Canela ، در فرانسه Cannelle و در آلمانی به عنوان Zimt شناخته می‌شود. در هند و ایران دراچین خوانده می شود که بمعنی چوب درخت چینی است که درقیق ترین توضیح برای دارچین است . اسم آن از « kayumanisk» به معنای چوب شیرین زبان مالاکا گرفته شده که معادل عبری آن «qinnkmn» است که منشا کلمة cinnamon است. کلمة Canolla توسط ایتالیایی ها استفاده می شده تا دارچین را توضیح بدهند به عنوان «little cannan tubes» (لوله های توپی کوچک) که شبیه پوست ساقة لوله شده دارچین است. تجارت دارچین در قرن ها سیرزدهم و چهاردهم در کنترل ونیس بود که به همین علت این شهر بسیار ثروتمند شده بود (67)
مصری های دارچین را به همراه مر درمومیایی کردن استفاده می کردند، شاید به خاطر سینامیک اسید که خاصیت آنتی باکتریال دارد. عبری ها از دارچین درمراسم مذهبی استفاده می کردند و در همین حال در مکزیک،کشورهای آسیایی، عربستان و در شمال آفریقا دارچین در آشپزی استفاده می شده ولی بع عنوان ادویه د آشپزی استفاده نمی‌شده است.
در قرون رسطی و بعد از آن دارچین از مصر صادر می شد که خود توسط تاجران عرب از سیلان آورده می شد. دارچین تبدیل به یک طعم محبوب در تعدادی زیادی از غذاها شد و به عنوان محرک اشتها، هاضمه و درمان برای سرفه و گلو درد شناخته شد. در حال حاضر در آمریکا دارچین به طور عمده برای طعم دادن به دسرها و چاشنی ها استفاده می‌شود. در حالیکه پودر آن در ترکیبات گرانی که به نوشیدنی ها و قهوه اضافه می‌شود استفاده می‌شود. (68)
دارچین حقیقی در آشپزی مکزیکی و در قهوه و چای بسیار محبوب است.
احتمالا دارچینی که مصری ها در زمان فراعنه استفاده می کردند و به طور عمده از چین می آمده جایی که درختستان هایی از دارچین در جایی اطراف شهر kweikin که اکنون Guilin (Kwei به معنای دارچین و lin به معنای جنگل است) خوانده می‌شود و روئید. دارچین حقیقی سیلان که اکنون سریلانکا نامیده می‌شود توسط پرتغالی ها در اوایل قرن شانزدهم کشف شد و بعد از آن تجارت آن به طور ظالمانه ای توسط آنها کنترل شد. (65)
درخواست رو به رشد برای دارچین منجر به جنگی بین هلندی ها و پرتغالی ها شد و در اواسط قرن هفدهم هلندی ها تجارت سیلانی تحت کنترل درآوردند. در قرن هفدهم خیلی از هلندی ها در سریلانکا درتلاشی برای شکستن قوانین ظلمانه مستعمره نشین های جدید قتل عام شدند . اما این منجر به تلافی و پیشرفت پرتغالی ها درکنترل کاشت دارچین جزیره شد.
هلندی ها به زور امتیاز انحصاری دارچین را گرفتند. برای اینکه قیمت ها را بالا نگهدارند در سال 1760 مقدار زیادی دارچین را در آمستردام سوزاندند تا دارچین کم یاب شود. شاید این رفتارخصمانه دوستداران خیالباف دارچین را در سایر کشورها قانع کرد که آن ادویه بیش از اندازه در خوراک پزی استفاده شده . (68)
در هر حال در سال 1795 انگلیسی ها کنترل سیلان را با این امید که علاقة مردم را نسبت به دارچین دوباره زنده کنند به دست گرفتند خیلی قبل از این نهال های دارچین توسط هلندی ها برای کاشت در اندونزی منتقل شد. اهمیت دارچین به طور مستمر و تدریجی رو به کاهش گذاشت چون استفاده از این ادویه در آشپزی و ساختن شراب از مد افتاد اکنون علاقه به دارچین در مصر روبه رشد است. در قرن نوزدهم در مصر دارچین توسط فرانسوی هایی که نهال های آن را در Jardin de plantes پاریس می کاشتند و معرفی شد. درهرحال بعد از آن اهمیت دارچین در آشپزی فرانسوی کاهش یافت با این حال هنوز در غذهای سنتی فرانسوی کانادا استفاده می‌شود.
امروزه دارچین به عنوان یک ماده معطر فوق العاده در غذهای پخته شده مصرف می‌شود. ولی مزه‌آن تعداد محدودی را جذب می کند.و به طور مشابه دارچین به طور گسترده به عنوان دارو یا نگه دارنده غذا یا بخور استفاده می‌شود. ولی تعداد محدودی را جذب می کند از نظر محبوبیت زیاد و جدال های فراوان برای تجارت آن در هزاره گذشته، این ادویه باستانی بدون شک امروزه شایستگی بیشتری برای تحسین دارد.
مصرف غذایی
انواع مختلف دراچین مثل دارچین سیلان و کاسیا، استفاده های یکسانی دارند. اما به دلیل دارچین سیلان طعم و مزه بهتری دارد معمولاً در دسرها و غذاها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد (62)
به طور معمول دارچین در کیک ها و یا دیگر فرآورده های نانوانی و شیرینی پزی، شیربرنج ، انواع پودینگ ها و دسرهای شکلاتی و میوه ای به خصوص دسر سیب و گلابی استفاده می‌شود. (64)
در بسیاری از غذاهای خاورمیانه ای و هم چنین غذاهای شمال آفریقا، برای طعم دادن برای مثل در خوراک گوشت و یا بادمجان پرشده وانواع سوپ به عنوان ادویه استفاده می‌شود.
هم چنین دارچین برای طعم دادن و گرم کردن مزه شراب ها، کرم ها و شربت ها به کار می رود.
بزرگترین واردکننده دارچین سری لانکا، مکزیک می باشد، در کشور مکزیک دارچین به صورت چای با قهوه، شکلات و یا آبجو نوشیده می‌شود (64)
به علت وجود نوعی از انواع فنول ها، دارچین دارای خاصیت آنتی باکریال می باشد که باعث کندکردن فاسد شدن گوشت می شود، بنابراین استفاده آن به عنوان ادویه درغذاهای گوشت داره به ویژه در مناطقی که دارای آب و هوای گرم می باشند، موثر است. (60)
دارچین در طب سنتی
علما و بزرگان طب سنتی، خواص متعدد و بی شماری را برای گیاه دارچین برگزیده‌اند. شیخ ابوعلی سینا در کتاب معروف «قانون در طب» خود در مورد دارچین چنین گفته است: (2)
چندین نوع دارچین است و نامهای متعدد دارد : دارچین خوب که به سیاهی زند و کوهی و ستبر است (غلیظ) . دارچین سفید و سست که ریشه اش از هم پاشیده و سیاهرنگ است و صاف است وکمتر گرده دارد. دارچینی که به سبزرنگی مایل و مزه‌اش و همان مزة (سلیخه، دارچین ختایی) است و پوستش به پوست آن شبیه و برنگ سرخ است که این نوع تا مدتها قوتش می ماند و بویژه اگر کوبیده شود و به وسیلة محلولی قرص گردد. دیسقوریدوس گوید: نوعی از دارچین بوی خوش دارد که تقریبا به بوی فیجن یا بوی زیرة سیاه شباهتی دارد. گرم است و زبان گز و کمی شوری و گرمی در آن موجود است. اگر با ناخن حک کنی زود خرد نمی‌شود. و هرگاه شکست آنچه در میان شاخه هاست ریز است و به خاک نرم می ماند. و اگر خواهی بیازمایی یک حبه – قطعة کوچک – از ساقه ای جدا کن و بیازمای که آسان تر است. زیرا خرده ها با هم شاید با مواد دیگری مخلوط باشند و آمیزة بیگانه در آن موجود باشد. همو گوید: نوعی دارچین هست که آنرا دارچین دروغین گویند. تا اندازه بویی هم دارد. زبر است و کم تأثیر. دارچینی هست که آنرا دارچین زنگی نامند. سیمای دارچین می دهد ولی فرق در میان آنها تندبویی است. دارچین که به ( قرفه) مشهور است در اصل و فراوانی گره همان دارچین است.(2)
ولی دارچینی است چوبی که چوبهای دراز و محکم دارد و بوی خوش آن از بوی دارچین کمتر است . برخی عقیده دارند که قرفه از تیرة دارچینی ها نیست و مزاجش نیز با دارچین تفاوت دارد. گاهی از دارچین دروغین روغن گیرند و نگاه دارند. گزینش: بهترش آن است که بودی خوش دارد و تندمزه است و زبان را نیازارد، رنگش صاف و بدون آمیزه است. دیسقویدوس گوید: در میان این قسمت از دارچینها بهترش آن نوع است که تازه باشد و رنگش میانه ای از خاکستری و سیاه و سرخ باشد، صاف و دور از زبری است. شاخه ها باریک و به هم نزدیک ، درمزه اش شیرینی و شوری و کمی سوزش حس شود. چندان کم مایه نباشد. و یکی از علامت خوبی آن است که بویش بر سایر دارچین ها چیره باشد و با وجود او بوی دیگر حس نشود. نوع بد دارچین، دارچین (اسنی) یا کندری یا (دارچین ختایی) یا دارای بوی بسیار تند است. همچنین سفید و زودشکن، سنگینی که در آب ته نشین می شود، صافی که تنه زبر دارد. خوب نیستند. دارچین را باید کوبیده واز‌آن قرصها ساخت و گرنه بعد از مدت پانزده سال و بیشتر قوت خود را از دست می دهد. بهتر آن است که ریشة صحیح را بکار برند و قرص سازند. و به خرده ها اهمیت ندهند. بهترین دارچین آن است که در ابتدای آزمایش بینی را از بوی خود چنان پرکند که نگذارد نوع بدتر از آن راحس کنیم.مزاج: در سوم گرم وخشک است. خاصیت: دیسقوریدوس گوید: همة دارچین ها گرمی‌بخش، بازکن و زادیندة عفونت و بسیار لطیف و جذب کننده هستند. وعلاج همه نیروهای تباه، خطهای زنگاری و فاسد می باشند. روغن دارچین گدازنده، بسیار گرم و تحلیل برنده است. آرایش: محلول آنرا بر لکه ها و نقطه های عدسی مالند و باسرکه علاج جوشهای شیری است. (2)
مفاصل: در علاج لرزه روغن دارچین تاثیر عجیب دارد. سر: برای زکام خوب است. روغنش سرگرانی آورد. دماغ را می پلاید ورطوبات دماغ را برچیند. مسکن درد گوش است و ضمن داروهای آن است. چشمک خوردن و به چشم کشیدنش تم و تیرگی چشم را می‌برد. و رطوبت غلیظ چشم را می زداید. سینه: داروی سرفه است. سینه را می پالاید. ورمها را می رساند. کبد: بندآمدنیهای کبد را باز کند و کبد را توان بخشد. اندامان غذا: رطوبت معده را برچیند و معده را قوی کند و داروی استسقا است.(2)
خاصیت : بادهای متراکم را می پراکنند، اندکی قبوضیت دارد، زیاد تند است، بسیار لطیف است، و تندی را تکه تکه کند - از قبوضیتی که دارد مواد گیرنده و از تحلیلی که در او است کمک مواد اسهالی است. و چون گدازنده و گیرندگی و لطافت دارد اندامان را تقویت می نماید.
بعضی چنین پنداشته اند که دارچین ختایی سبب برانداختن بچه می‌شود. زهرها: برای دفع گزند از نیش مار می خورند. (2)
خواص دارویی و درمانی
اثر فیزیولوژیکی دارچین، مربوط به اسانس و تانن آن است از این جهت به علت دارا بودن این دو ماده، اثر محرک و قابض ظاهر می کند.
دارچین دارای خاصیت تقویت کننده اعمال هضم و جریان گردش خون است واز آن برای رفع سوء هضم ها مخصوصا در مواردی که با نفخ همراه باشد و به عنوان بادشکن استفاده می‌شود. دارچین به علت دارا بودن تانن، برای رفع اسهال، ضعف عمومی بدن و همچنین بند‌آوردن خون مصرف می گردد مانند آنکه به پوسیون های بند آروندة خون افزوده شود و بعلاوه برای درمان خونروی در فواصل قاعدگی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. (6)
دارچین را معمولاً به مسهلهائی که مصرف آنها با ناراحتی هائی همراه است و همچنین به مقوی های تلخ به منظور مخفی ساختن طعم آنها، می افزاید. اسانس دارچین دارای اثر ضدعفونی کننده ملایم است. (6)
آثار ثابت شده سینام آلدئید شامل آثار تحریک سیستم عصبی (در دوزکم) ، آرامبخش (در دوز زیاد)، کم کردن حرارت بدن و ضد تب می باشد آثار ضد باکتریایی و ضدقارچی، تسریع در آزاد شدن کاتکولامین (به طورعمده آدرنالین) از غدد آدرنال، اثر شبه پاپاورینی ضعیف، افزایش در جریان خون محیطی، کاهش فشار خون، برادی کاردی و کاهش قند خون گزارش شده است. بایستی متذکر شد که تمامی این آثار با قدرت کم بوده و علاوه بنظر می رسد که بیشتر محتوای سینام آلدئید طی جوشاندن داروی خام با فرآیند بخار شدن و آکسیداسیون خودبخودی از دست می رود. بنابراین دخالت سینام آلدئید در اثر بخش درمانی کلی داچین مشکوک می باشد. (4)
تانن ها به عنوان ترکیباتی با خواص قابض شناخته شده اندو ممکن است علت اثر ضداسهالی دارو باشند. دو ترکیب سینزیلانین و سینزیلانول دارای آثار حشره کشی‌اند. (4)
روغن آن بسیار گرم و خیلی خشک است، و برای سنگینی و سردرد دردهای رحمی مفید است. به علاوه به عنوان تب بر در موارد سرماخوردگی و کاهش درد مفاصل و کمر توصیه می‌شود. (10)
خاصیت ضد میکروبی دارچین
آثار ضد میکروبی ، ضد انگل و ضد قارچی که در مورد دارچین مشهور است احتمالا بواسطه اسانس آن است، اسانس دارچین دارای آثار ضدمیکروبی و قارچی است که احتمالا این آثار مربوط به محتوای ارتو – متوکسی سینام آلدئید آن است (4 و9).
افزون بر این اسانس دارچین دارای آثار ضد ویروسی و لاروکشی می باشد. ثابت گردیده است که عصاره دی اکسید کربنی از پوست دارچین (به میزان 1/0 درصد) به طور کامل رشد میکروارگانیزم های مختلفی شامل Escherichia coli ، Candida albicansc , Staphylococus aureus را مهار می کند. آثار و بی حس کنندگی اوژنال به اثبات رسیده است، افزون بر این اثر تومورزایی خفیف برروی پوست موش و بر اثر ضعیف .کشنده سلولی بر علیه سلولهای هیلا ثابت شده است. (6 و 8)
فعالیت میکروبی دارچین یا اسانس فرار سینامالدهید طی تحقیقات مختلفی بررسی شده است. انتشار ترکیبات مذکور بر روی آگار و آزمایشات رقیق سازی متوالی نشان می‌دهد که کلیه این ترکیبات در مقابل باکتری و قارچ اثر ضدمیکروبی دارند (8 و 6). Keilner گزارش داده است که فعالیت ضدمیکروبی اسانس دارچین و سینامالدهید درحالت بخار ظاهر می‌شود (11 – 9) . علاوه بر خواص ضد میکروبی، Deininger گزارش داده شده است که روغن گل کاسیا و سینامالدهید به طور In vitro در مقابل هرپس و آدنوویروس اثر ضد ویروسی نشان می دهد. محدوده فعالیت آن تقریبا باریک است. در خرگوش خوراندن سینامالدهید قبل و بعد از عفونی شدن اثر محافظتی در برابر ویروس Ps. R ایجاد می کند. (21) نتایج مذکور تأئید و تثبیت بیشتری لازم دارد.