بررسی مفاهیم و تعاریف جرم سیاسی
مبحث اول- تعریف جرم سیاسی:
تا به حال در مورد جرم سیاسی تعریف کامل و جامعی نشده و تعریفی که خالی از تعرض و ایراد باشد ارائه نشده است و همچنین هیچ تعریفی نیست که بعد از اعلان مورد ایرادات و انتقادات وارد نشود و همچنین مصادیق جرم سیاسی مشخص نشده بنابراین ممکن است حقوق افراد ضایع شود و چه بسا افرادی با انگیزه شرافتمندانه و به قصد اصلاح جامعه مرتکب جرم سیاسی شده اند ولی چون حد و مرز و تعریفی برای جرم سیاسی وجود ندارد اشتباهاً به جرائم دیگری محکوم شده اند که این مشکل جامعه می باشد و باید مجلس شورای اسلامی این مسئله را حل کند که حق کسی ضایع نشود .
اصل 168 قانون اساسی در مورد تعریف جرائم سیاسی مطالبی را مقرر کرده است که چنین می باشد جرائم سیاسی باید با حضور هیأت منصفه رسیدگی شود که تا کنون به این اصل توجه نشده که باید مطالبات اجتماعی افراد افزایش پیدا کند و سعی در تثبیت نظام سیاسی کشور شود و همچنین احزاب سیاسی فعال شوند و این احزاب سیاسی باید به سوی روابط مسالمت آمیز و حل شدن مسائل و مشکلات و از بین بردن چالش‌های غیرقانونی و خشونت بار گام بردارند و احزاب برای رسیدن به این اهداف باید تعریف جامع و کاملی را برای جرم سیاسی ارائه کنند و نحوه برخورد با مجرمان سیاسی در قانون مطرح شود چون شایسته جامعه اسلامی نمی باشد که با مجرمان سیاسی که انگیزه شرافتمندانه و قصد بهتر کردن جامعه را دارند همانند مجرمین جرائم دیگر برخورد شود.
همچنین در برنامه سوم توسعه اقتصادی و اجتماعی مصوب 79 و در اصل 188 قانون اساسی تلاش برای ارتقاء کیفی و همچنین افزایش کارایی محاکم و تخصصی کردن آنها از اهداف نظام می باشد و لذا تعریف جرائم سیاسی نیز از موارد برنامه سوم توسعه می باشد .
در اصل 168 ق.ا بدون اینکه تعریفی از جرم سیاسی شود مقرر می دارد که رسیدگی به جرائم سیاسی باید با حضور هیأت منصفه و به صورت علنی در محاکم دادگستری صورت گیرد و تعریف جرم سیاسی بر اساس موازین اسلامی در قوانین عادی می باشد ولی هنوز در قوانین عادی کشور ما تعریفی از جرم سیاسی نشده و همچنین حقوقدانان هر کدام از زاویه دید خود جرم سیاسی را تعریف کرده اند یک عده معتقدند جرم سیاسی جرمی است که به منافع سیاسی و به حقوق سیاسی لطمه وارد یم کند و عده ای دیگر معتقدند جرم سیاسی جرمی است که هدف از ارتکاب آن واژگون کردن نظام سیاسی و اجتماعی و همچنین هدف برهم زدن نظم و امنیت کشور را دارند و یک عده دیگر معتقدند جرم سیاسی جرمی است که در آن هدف بر هم زدن نظم و امنیت کشور و اختلال در نظام سیاسی و اجتماعی و همچنین اخلال در مدیریت و صدمه به مقالات سیاسی و رئیس کشور می باشد این جرم ممکن است به تنهایی یا همراه با جرائم عمومی سیاسی و امنیتی دیگر صورت گیرد. ولی تعریف کامل تر دیگری که از جرائم سیاسی به عمل آمده جرم سیاسی که در آن قصد لطمه زدن به مبانی سیاسی و امنیتی کشور و اخلال در نظام سیاسی و امنیتی و اقتصادی و اجتماعی مملکت باشد و لایحه ای در مورد جرم سیاسی و تعریف و نحوه رسیدگی به آن در محاکم دادگستری وجود دارد که ماده 1 این لایحه از جرم سیاسی تعریف کرده است که چنین مقرر می دارد: «جرم سیاسی فعل یا ترک فعلی که مطابق قوانین موضوعه قابل مجازات است هرگاه با انگیزه سیاسی علیه نظام سیاسی مستقر و حاکمیت دولت و مدیریت سیاسی کشور و مصالح نظام جمهوری اسلامی ایران و یا حقوق سیاسی اجتماعی و فرهنگی شهروندان و آزادی های قانونی آنان ارتکاب یابد جرم سیاسی به شمار می آید مشروط بر آنکه مقصود از ارتکاب ان نفع شخصی نباشد» در ابتدای این ماده از انگیزه سیاسی ذکر شده و در آخر ماده گفته شده مجرم هدفش از ارتکاب جرم نفع شخصی نباشد یعنی اگر انگیزه مجرم از ارتکاب جرم نفع شخصی باشد هرچند که انگیزه ای که او را به سمت ارتکاب جرم سوق داده سیاسی باشد جرم سیاسی محسوب نمی شود پس در جرم سیاسی نیاز به انگیزه سیاسی برای ارتکاب و همچنین هدف از انجام جرم نفع شخصی نباشد که با این دو شرط جرم سیاسی محقق می‌شود .
فصل اول- مصادیق جرائم سیاسی:
مبحث اول- جرم بغی:
توضیح مختصری در مورد بغی در فقه اسلامی آمده است بغی در لغت به معنی تجاوز از حد و ظلم و بلندپروازی و خواستن چیزی می باشد و در عرف و شرع به بغی به معنی خارج شدن از اطاعت امام می باشد در اصطلاح فقه سیاسی بغی به معنی مخالفت کردن شخص باغی با جامعه اسلامی می باشد و دست به نافرمانی زده و بر علیه امام قیام می کند بر مسلیمن واجب می باشد که با شخص باغی جنگ کنند و در شرح لمعه ثمیه ثانی کتاب الجهاد بیان شده که شخصی که از امام معصوم خارج شود و اطاعت نکند به عنوان باغی است که ممکن است باغی یک نفر یا اینکه چند نفر باشند و جنگ و جهاد با او مانند جنگ با کافران واجب می باشد تا اینکه امام معصوم را اطاعت کند یا اینکه کشته شود و آن باغیانی که دارای فرقه و گروه می باشند کشتن آنها باید سریع تر صورت گیرد و اگر از آن فرقه ضخی فرار کرد او را تعقیب می کنند و باغیان اسیر را باید بکشند بعضی از حقوقدانان دلیل اینکه با باغیان باید جهاد کرد و آنها را به قتل رساند آیه قرآن می دانند که در این رابطه بیان شده است که: «فقاتلوا لتی تبغی حتی تغیء الی امرالله» که به این معنی که یک قومی که بر دیگران ظلم بیش از حد میک ند با آن طائفه جنگ کنید تا به فرمان خدا بازگردند یا اینکه کشته شوند.
حال نظرات متفاوتی برای جرم بغی است که آیا بغی یکی از مصادیق جرم سیاسی است یا اینکه خود جرمی سیاسی می باشد و با جمع بندی نظرات می توان فهمید که جرم بغی به عنوان مصداقی از مصادیق جرائم سیاسی می باشد مثل جاسوسی، خیانت به کشور، ارتکاب جرائمی بر علیه امنیت داخلی و خارجی کشور و غیره .
در اسلام بغی به عنوان بارزترین مصداق جرم سیاسی می باشد ولی گروهی از فقها معتقدند بغی یکی از مصادیق جرم سیاسی نمی باشد چون در اسلام جرائم دیگری همچون جاسوسی، خیانت به کشور و غیره را به عنوان جرم سیاسی شناخته اند و همچنین برای وقوع جرم بغی شرایطی لازم است که دیگر جرائم این شرایط را ندارد پس شرایط جرم بغی از جمله مسلمان بودن، گروهی بودن جرم و همچنین خارج شدن از اطاعت حاکم عادل و غیره می باشد ولی در جرائمی مانند خیانت به کشور و جاسوسی چنین شرایطی لازم نمی باشد مگر اینکه بغی را به معنای مخالفت با حکومت اسلامی باشد.
در این صورت جرم بغی قابل انطباق با دیگر جرائم سیاسی می باشد زیرا وجه مشترک جرائم سیاسی مخالف با کشور و حکومت می باشد ولی با تحقیقات مشخص می شود که هر مخالفتی به عنوان جرم بغی نیست بلکه برای تحقق بغی شرایط لازم است .
گفتار اول- مستندات جرم بغی:
1- قرآن: در قرآن آیات متعددی برای احکام و مسائل مربوط به جرم بغی وجود دارد که عبارتند از:
آیه 9 سوره حجرات که این آیه مصداق بارز جرم بغی است که فقها در مورد آن نظراتی داده اند ولی یکی نظریاتی در مورد این آیه است که نشان می دهد این آیه در مورد جرم بغی نمی باشد و عده ای معتقدند این ایه مربوط به جرم بغی نیست چون باغی به شخص کافر گفته می شود و در صورتی که این آیه مربوط به دو گروه از مؤمنان است .
فهرست
| عنوان | صفحه |
بخش اول- احکام و مسائل جرم سیاسی........................................................... 1
فصل اول – تعریف جرم سیاسی و ماهیت و ضوابط تشخیص آن..................................................... 1
فصل دوم- تاریخچه جرم سیاسی................................................................................................................ 29
بخش دوم- جرائم سیاسی............................................................................................................................. 42
فصل اول- مصادیق جرائم سیاسی............................................................................................................... 42
فصل دوم- رسیدگی به طرح جرائم سیاسی و تصویب موادی از آن................................................. 56
| فهرست تحلیلی عنوانها | صفحه |
بخش اول- احکام و مسائل جرم سیاسی
فصل اول- تعریف جرم سیاسی و ماهیت و ضوابط تشخیص آن
مبحث اول- تعریف جرم سیاسی
گفتار اول- مفهوم جرم سیاسی در نزد علمای حقوق
مفهوم جرم سیاسی در حقوق فرانسه
گفتار دوم- جرائم مرکب یا مرتبط با جرم سیاسی
مبحث دوم- ضوابط تشخیص جرم سیاسی
1- ضابطه افکار عمومی
2- ضابطه کیفیت وقوع جرم
3- ضابطه عینی
4- ضابطه ذهنی
5- ضابطه ارفاقی یا تشدیدی
1- ضابطه دادرسی
2- ضابطه مجازات
3- ضابطه احصای جرائم سیاسی
4- ضابطه مرجع رسیدگی
5-ضابطه استرداد و عدم استرداد
گفتار اول- عدم قبول تقاضای استداد در مورد جرائم سیاسی
استرداد در مورد جرائم مرکب و مرتبط با جرم سیاسی
گفتار دوم- فواید تشخیص جرم سیاسی و جرم عادی
مزایای مجرمین سیاسی نسبت به مجرمین عادی
فصل دوم- تاریخچه جرم سیاسی
مبحث اول- تحویل تاریخی مجازات جرائم سیاسی
1- تاریخچه جرم سیاسی در حقوق ایران
1- تاریخچه جرم سیاسی در حقوق اسلام
مبحث دوم- راههای جلوگیری از وقوع جرم سیاسی
1- رعایت آزادی در مقابل یکدیگر و رعایت اصول قانون اساسی
2- شکایات و رسیدگی به شکایات مردم
مراجع رسیدگی به شکایات مردم
3- انتخاب افراد صالح برای اداره حکومت
4- نظارت و کنترل دقیق عملکرد کارگزاران
5- مشورت با مردم در اداره امور
6- اجرای عدالت
بخش دوم- جرائم سیاسی
فصل اول- مصادیق جرائم سیاسی
مبحث اول- جرم بغی
گفتار اول- مستندات جرم بغی
مبحث دوم- جرم جاسوسی
تعریف و خصوصیات جاسوسی
خیانت به مملکت
مبحث سوم- جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور
مبحث چهارم- محاربه
فصل دوم- رسیدگی به طرح جرائم سیاسی و تصویب موادی از آن
مبحث اول- تعریف جرم سیاسی
1- تفاوت جرائم سیاسی با جرائم عادی
مبحث دوم- مصادیق جرائم سیاسی
بخش اول- احکام و مسائل جرم سیاسی
فصل اول- تعریف جرم سیاسی و ماهیت و ضوابط تشخیص جرم سیاسی :