بررسی رضایت شغلی
مقدمه :
به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران، از میان همه مفاهیمی‌که روانشناسان و متخصصان رفتار سازمانی و مدیریت در موقعیتهای سازمانی مختلف مطالعه کرده اند، رضایت شغلی از مهم ترین زمینه های پژوهشی بوده است به همین دلیل دیدگاه ها و مفهوم سازی های متعدد و گاه متناقض درباره آن شکل گرفته و توسعه یافته است. این مفهوم تلاشهای نظری و بنیادی بسیاری را به خود معطوف ساخته و نیز در تمامی‌سطوح مدیریت و منابع انسانی سازمانها اهمیت یافته است. اهمیت رضایت شغلی از یک سو به دلیل نقشی است که در پیشرفت سازمان و نیز بهداشت و سلامت نیروی کار دارد و یکی از عوامل بسیار مهم در ایجاد نگرش مثبت در فرد نسبت به کارش می‌باشد و به اعتقاد برخی صاحبنظران کارکنانی که از کار خود رضایت دارند در مقایسه با آنان که احساس رضایت نمی‌کنند بازدهی یا تولید بیشتری دارند و از دیگر سو به این علت است که علاوه بر تعاریف متعدد و گاه پیچیده، محل تلاقی بسیاری از حوزه های علمی‌مانند روانشناسی، جامعه شناسی، مدیریت و حتی اقتصاد و سیاست بوده است ( لاوسون و شن ، 1998 )
درباره رضایت شغلی نظریه های گوناگونی ارائه شده است اما می‌توان گفت تعالی آنها رضایت شغلی را بر پایه این سه محور قرار می‌دهند:
1- توقعات و انتظارات افراد در زمینه موقعیتهای واقعی، 2- میزان بر آورده شدن نیازهای جسمی‌و روانی، و 3- سطح ابقای ارزشهای مهم ( نیوتن و کینان ، 1991). از این رو عوامل متعدد و متنوعی زمینه ساز و ایجاد کننده رضایت شغلی می‌باشند. این عوامل را می‌توان از ویژگیهای شخصیتی، احساسات عاطفی و حالتهای هیجانی که جنبه های درونی نامیده می‌شود تا شرایط و ویژگیهای سازمانی، اجتماعی و فرهنگی که جنبه های بیرونی به حساب می‌آید، مرتب کرد ( تت و می‌یر ، 1993). در زیر به تعدادی از این تعاریف اشاره می‌گردد.
عوامل تعیین کننده رضایت شغلی:
رضایت شغلی به عنوان یک متغیر وابسته، تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می گیرد که بطورکلی به عوامل درون سازمان و برون سازمانی قابل تقسیم است.
الف-1- عوامل درون سازمانی:
الف:1- کارهایی که هماورد طلب هستند: یعنی مشاغلی که طی آن فرصتهایی پیش می آید که شخص بتواند از توانائیها و مهارتهایش استفاده نموده و نهایتاً نتیجه و دستاورد موفقیت آمیز کارش را نیز آزادانه به نمایش بگذارد. کاری که از لحاظ هماورد طلبی دچار افراط و تفریط نباشد رضایتبخش و شادی آفرین خواهد بود.
الف-2- یکسانی حقوق و مزایا و ترفیعات عادلانه: افراد دوست دارند که سیستم پرداخت و سیاست ارتقاء عادلانه، بدون ابهام و مطابق با انتظاراتشان باشد. با توجه به نوع شغل و سطح مهارت فرد و میزان حقوقی که در آن جامعه پرداخت می شود. اگر میزان حقوق و مزایا معقول و عادلانه باشد، رضایت شغلی به بار خواهد آورد.
الف-3- شرایط مناسب محیط کار: تحقیقات نشان داده است که وجود محیط کاری بدون خطر و راحت که مقدار نور، صدا و سایر عوامل محیطی در حد افراط و تفریط نباشد و وجود دستگاه ها و ماشین آلات و تجهیزات و امکانات جدید و مناسب نیز سبب ایجاد رضایت شغلی می شود.
الف-4- ارتباط مناسب با مدیر مافوق، همکاران و ارباب رجوع: اصولاً نتیجه ورهاورد فرد از کاری که انجام می دهد چیزی بیش از مقداری پول یا سایر دستاوردهای ملموس است. از نظر بیشتر کارکنان محیط کار باید نیازهای اجتماعی فرد را تامین کند بنابراین مسلماً داشتن همکاران صمیمی و رئیس خوب که فرد را درک کند و به او احترام بگذارد و به عملکرد خوب پاداش دهد سبب رضایت شغلی خواهد شد.
الف: 5- ویژگیهای شخص و تناسب شغل با فرد: صفات و ویژگیهای فرد نقش مهمی در رضایت شغلی وی دارد. افرادی که بطور کلی دارای نگرش منفی هستند همیشه از هر چیزی که مربوط به شغل است شکایت دارند. مهم این نیست که شغل چگونه است، آنها همواره بدنبال بهانه ای برای گله و شکایتند.
سن و سابقه کار نیز با رضایت شغلی رابطه مستقیم دارند و انتظار می رود افراد مسن تر و با سابقه بیشتر از شغلشان راضی باشند. هم چنین بعضی صفات مشخصه شخصیتی طوری است که باعث افزایش رضایت شغلی می شود.) به علاوه طبق نظریه هالند در خصوص تناسب فرد با شغل، تناسب زیاد بین شخصیت و شغل موجب افزایش رضایت شغلی می گردد زیرا اگر افراد متناسب شغل یا حرفه ای باشند که انجام می دهند، متوجه خواهند شد که برای انجام وظیفه محوله از استعداد و توانایی لازم برخوردارند و از این رو در انجام کار موفقتر بوده و به سبب همین موفقیت، رضایت شغلی آنان بیشتر خواهد بود. البته تحقیقات دیگری نیز این نظریه را اثبات نموده است. هم چنین تحقیقات نشان داده است افرادی که در سلسله مراتب نیازهای مزلو در سطح بالاتری قرار دارند رضایت شغلی بیشتری دارند.
مقدمه :
به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران، از میان همه مفاهیمی‌که روانشناسان و متخصصان رفتار سازمانی و مدیریت در موقعیتهای سازمانی مختلف مطالعه کرده اند، رضایت شغلی از مهم ترین زمینه های پژوهشی بوده است به همین دلیل دیدگاه ها و مفهوم سازی های[1] متعدد و گاه متناقض درباره آن شکل گرفته و توسعه یافته است. این مفهوم تلاشهای نظری و بنیادی بسیاری را به خود معطوف ساخته و نیز در تمامی‌سطوح مدیریت و منابع انسانی سازمانها اهمیت یافته است. اهمیت رضایت شغلی از یک سو به دلیل نقشی است که در پیشرفت سازمان و نیز بهداشت و سلامت نیروی کار دارد و یکی از عوامل بسیار مهم در ایجاد نگرش مثبت در فرد نسبت به کارش می‌باشد و به اعتقاد برخی صاحبنظران کارکنانی که از کار خود رضایت دارند در مقایسه با آنان که احساس رضایت نمی‌کنند بازدهی یا تولید بیشتری دارند و از دیگر سو به این علت است که علاوه بر تعاریف متعدد و گاه پیچیده، محل تلاقی بسیاری از حوزه های علمی‌مانند روانشناسی، جامعه شناسی، مدیریت و حتی اقتصاد و سیاست بوده است ( لاوسون[2]و شن[3]، 1998 )
درباره رضایت شغلی نظریه های گوناگونی ارائه شده است اما می‌توان گفت تعالی آنها رضایت شغلی را بر پایه این سه محور قرار می‌دهند:
1- توقعات و انتظارات افراد در زمینه موقعیتهای واقعی، 2- میزان بر آورده شدن نیازهای جسمی‌و روانی، و 3- سطح ابقای ارزشهای مهم ( نیوتن و کینان[4]، 1991). از این رو عوامل متعدد و متنوعی زمینه ساز و ایجاد کننده رضایت شغلی می‌باشند. این عوامل را می‌توان از ویژگیهای شخصیتی، احساسات عاطفی و حالتهای هیجانی که جنبه های درونی نامیده می‌شود تا شرایط و ویژگیهای سازمانی، اجتماعی و فرهنگی که جنبه های بیرونی به حساب می‌آید، مرتب کرد ( تت و می‌یر[5]، 1993). در زیر به تعدادی از این تعاریف اشاره می‌گردد.
تعاریف رضایت شغلی :
رضایت شغلی از دیدگاه های گوناگون تعریف نموده اند که ذیلاً به چند مورد اشاره می‌شود:
[1] - ConcePtualization
[2] - Lawson
[3] - Shen
[4] - NewTon and Keenan
[5] - Tett and meyer