روش تدریس
روش‌هاى آموزش انفرادى (individual instruction)
بسیارى از روانشناسان تربیتى و مربیان آموزشى اعتقاد دارند که موقعیت یادگیرى باید چنان سازمان‌دهى شود که هر شاگرد بر اساس توانایى‌هاى خود به فعالیت و یادگیرى بپردازد. براى نیل به چنین هدفی، روش‌هاى آموزش انفرادی، روش‌هاى بسیار مناسبى هستند؛ زیرا در این نوع از روش‌ها، شاگردان بر حسب توانایى‌شان پیش مى‌روند و معلم نیز وقت کمترى صرف تدریس و زمان بیشترى صرف رسیدگى به فرد فرد شاگردان مى‌کند. البته اولین و اساسى‌ترین گام در راه تحقق چنین هدفى پذیرفتن مفهوم شاگرد محوری در طراحى و آموزش است.
در بسیارى از مواقع، دستیابى به هدف‌هاى آموزشى از طریق آموزش انفرادى بسیار آسان‌تر و امکان‌پذیرتر از روش‌هاى سنتى دیگر است، بویژه اگر روش آموزش انفرادى به طور صحیح بکار گرفته شود، روحیه استقلال‌طلبى شاگردان در اجراى طرح‌هاى کوچک و بزرگ تقویت مى‌شود. آموزش انفرادی، الزاماً به معناى آموزش یک نفر شاگرد توسط یک معلم با برنامه خاص نیست. آموزش انفرادى ممکن است به صورت گروهى نیز انجام گیرد. البته وقتى آموزش انفرادى به صورت گروهى طراحى مى‌شود، بهتر است گروهى از شاگردان که داراى ویژگى‌هاى مشترک هستند، تحت آموزش قرار گیرند. روش‌هاى آموزش انفرادى از نظر نحوه اجرا و مواد آموزشى عبارتند از:
- آموزش برنامه‌اى (PI)؛ (programmed instruction)
- آموزش به وسیلهٔ رایانه (CAI)؛ (computer assisted instruction)
- آموزش انفرادى تجویز شده (IPI)؛ (individually prescribed instruction)
- آموزش انفرادى هدایت شده (IGE)؛ (individually guided education)
تمام روش‌هاى فوق ریشه در آموزش برنامه‌ای دارند. این روش‌ها از زمانى که فن‌آورى تولید مواد آموزشى گسترش یافت، در نظام‌هاى آموزشى مطرح شدند.
هدف‌هاى آموزش انفرادى
همان‌گونه که روش‌هاى سخنرانى و بحث گروهى براى هدف‌هاى آموزشى خاصى مناسب هستند، در بسیارى از مواقع لازم است شاگردان به تنهایى کار کنند، اما این مواقع چه زمان‌هایى هستند؟ یا در چه مواقعى شاگرد را مى‌توان در اجراى فعالیت‌هاى آموزشى با مجموعه‌اى از مطالب چاپ شده یا آموزش برنامه‌اى تنها گذاشت؟ پاسخ به چنین سؤال‌هایى احتیاج به شناخت هدف‌هاى آموزشى و تحلیل آنها دارد، ولى اینکه آموزش انفرادى چه هدف‌هایى را دنبال مى‌کند، به شرح ذیل است:
رعایت تفاوت‌هاى فردى
انفرادى کردن آموزش یکى از پدیده‌هاى مهم سال‌هاى اخیر نظام‌هاى آموزشى است. بارها معلمان و مربیان آموزشى نسبت به میزان کارآیى روش‌هاى سنتى تردید کرده و عدم رضایت خود را ابراز داشته‌اند. این عدم رضایت تا حدودى ناشى از تفاوت‌هاى فردى موجود بین شاگردان بوده است. تفاوت‌هاى فردی، حداقل از دهه ۱۹۲۰، مورد توجه بسیارى از صاحب‌نظران تربیتى واقع شده است؛ زیرا در این سال‌ها بود که با اجراى آزمون‌هاى مختلف، به میزان اختلاف بهرهٔ هوشى شاگردان پى بردند. طبیعى است که تفاوت‌هاى فردى کار معلم و مربى را در روش‌هاى سنتى و معمول بسیار پیچیده و مشکل مى‌سازد. تفاوت‌هاى فردی، روش سخنرانى و حتى روش بحث گروهى را که در آن یک موضوع واحد با یک روش خاص براى همه اجرا مى‌شود، آشکارا زیر سؤال برده است.
اگر در کلاس تفاوت‌هاى فردى در نظر گرفته نشود، خستگی، انزجار و تنفر از فعالیت‌هاى آموزشى تقویت خواهد شد. راه‌حل طبیعى چنین مشکلى به کارگیرى روش‌هاى آموزش انفرادى یا طبقه‌بندى شاگردان بر اساس توانایى‌ها است. البته باید توجه داشت که تکنیک‌هاى آموزش انفرادى به صورت گروه‌بندى مى‌تواند مشکل ویژگى‌هاى ثابت شاگردان را حل کند، ولى هرگز قادر به حل مشکل ویژگى‌هاى متغیر آنان نیست؛ مثلاً چه بسا شاگردان در یک موضوع خاص، استعدادى یکسان، ولى قدرت درک و دریافت متفاوتى داشته باشند و ممکن است پاسخ به یک شاگرد، براى شاگرد دیگر حتى در یک گروه هم‌سنخ ارضا کننده نباشد.
رشد استقلال در عمل و یادگیرى
گذشته از اینکه در آموزش انفرادی، شاگردان مى‌توانند با توجه به استعداد خود به هدف‌هاى آموزشى دست یابند، روش آموختن مستقل را نیز یاد مى‌گیرند؛ یعنى در روش آموزش انفرادی، شاگردان یاد مى‌گیرند که چگونه یاد بگیرند و این خود یکى از هدف‌هاى مهم آموزشى است؛ زیرا شاگردان باید قادر باشند پس از ترک مدرسه یادگیرى را ادامه دهند.
عادت به مطالعه
معمولاً معلمان و شاگردان انتظار دارند که قوتى در مدرسه یا منزل به تنهایى کار مى‌کنند، بیشتر یاد بگیرند. این هدف معمولاً از طریق آموزش انفرادى تحقق مى‌یابد و شاگردان با این روش معلومات زیادترى کسب مى‌کنند. کسب معلومات بیشتر رضایت از فعالیت‌هاى آموزشى را فراهم مى‌کند و بر اثر ادامه فعالیت، شاگرد به مطالعه عادت مى‌کند و استمرار این عمل، عادت به مطالعه را در او تقویت خواهد کرد.