ولایت یکی از ارکان مهم دو مذهب تشیع و تسنن می باشد و از دیدگاه‌های گوناگون قابل بررسی است. در این پایان‌نامه، مقایسه ای اجمالی صورت گرفته و آرای شیعه و اهل سنت در مورد ولایت بیان گردیده و سعی شده بدون ترجیح نظر یک مذهب بر مذهب دیگر، فقط آرای موافق و مخالف مطرح شود؛ و نیز انواع ولایت در قرآن و مفاهیم و مصادیق آن با عنایت به آیات شریفه‌ای که در ارتباط با ولایت، مورد بحث می باشند مدنظر بوده است.
از جمله نتایج به دست آمده از این تحقیق می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1. توجه و حساسیت فوق العادة پیروان مذهب امامیه نسبت به امر ولایت و پافشاری در اثبات حقانیت اعتقاد خویش.
2. استدلال و نظم فکری اسماعیلیه برای اثبات ادعایشان در مورد جانشینی امام جعفر صادق (ع) و سلسلة امامان مستور.
3. عقیدة شیخیه در مورد رکن رابع و وجه اختلافی که در مورد اعتقاد به وجود امام عصر (عج) با امامیه دارند.
4. اصالت مهدویت در میان پیروان مذهب امامیه و اهل سنت و وجه اختلاف بین این دو مذهب دربارة غیبت امام عصر (عج).
5. وجه اشتراک همة عرفای سنی و شیعه دربارة ولایت علی (ع) و صلح کلی که در امر خاتم‌الاولیا دارند.
6. آشنایی مختصر با نظرات محیی‌الدین ابن عربی دربارة ولی، ولایت و ختم الاولیا.
فهرست مطالب
چکیده
مقدمه
فصل اول: ولایت در قرآن
مقدمه
1-1 ولایت خدا بر مخلوقات
1-1-1 معنای لغوی ولایت
1-1-2 معنای لغوی ولی
1-1-3 معنای اصطلاحی ولایت
1-1-4 معنای اصطلاحی ولیّ
1-1-5 واژه ولایت در قرآن
1-1-7 ولایت تکوینی خداوند
1-1-8 ولایت تشریعی خداوند
1-1-9 تفاوت ولایت تکوینی و تشریعی خداوند
1-1-10 ولایت عام
1-1-11 ولایت خاص
1-1-12 ولایت خاصه با واسطه و بی‌واسطه
1-1-13 ولایت اخصّ
1-2 ولایت مخلوق نسبت به هم
1-2-1 ولایت بشری یا ولایت انسان‌ها نسبت به یکدیگر
1-2-2 ولایت خاص رسول اکرم (ص) و مؤمنینی که در حال رکوع در راه خدا انفاق می کنند.
1-2-3 ولایت مؤمنین بر مؤمنین
1-2-4 ولایت اصناف خاص فقهی
1-2-5 ولایت کافران بر مؤمنین
1-2-6 ولایت ملائکه بر انسان‌ها
1-2-7 ولایت شیاطین نسبت به انسان
1-2-8 نمودار بحث ولایت در رسالة حاضر
فصل دوم: ولایت و رابطة آن با امامت
مقدمه
2-1 امامت
2-1-1 امام در لغت
2-1-2 معانی امام در قرآن
2-1-3 امامت نزد امامیه
2-1-4 رابطة ولیّ، نبیّ و رسول
2-1-5 فرق بین رسول و نبی و امام
2-1-6 مقام ولایت قابل وصول برای همگان است
2-1-7 امامت و تشیع
2-1-7-1 اهمیت امامت
2-1-8 تحکیم ولایت
2-2 وصایت و غدیر خم
2-2-1 عقیدة وصایت و جانشینی حضرت علی (ع)
2-2-2 حدیث یوم الدّار
2-2-3 حدیث منزلت
2-2-4 حدیث غدیر
2-2-5 حدیث ثقلین
2-2-6 حدیث لوح
2-2-7 ولایت تشریعی و تکوینی در نبوت و امامت
2-2-8 انواع ولایت تشریعی
2-2-8-1 تفویض تشریع احکام
2-2-8-2 زعامت سیاسی و اجتماعی
2-2-8-3 ولایت در اموال عمومی
2-2-8-4 مرجعیت در معارف و احکام اسلام
2-2-9 ولایت تکوینی
2-2-10 علی (ع) و مسئلة وصایت از دید عرفانی اهل سنّت
2-2-11 واقعة غدیر خم
2-2-12 غدیریه‌ها
2-3 ولایت فقیه
2-3-1 ولایت فقیه از نظر شیعه
2-3-2 سخنی از مرحوم آیت الله بروجردی (ره)
2-3-3 نظر امام خمینی (ره) دربارة ولایت فقیه
2-3-4 ولایت اعتباری
2-3-5 ولایت تکوینی امام معصوم از دیدگاه حضرت امام خمینی (ره)
2-3-6 نظر شیخ مفید (ره)
2-3-7 نظر شیخ مفید (ره) دربارة اقامة حدود
2-3-8 نظر محقق کرکی (ره)
2-3-9 دیدگاه قرآن و حدیث دربارة حکومت فقیه
2-3-9-1 حدیثی از اهل سنّت دربارة خلافت
فصل سوم: آیات ولایت در تفاسیر شیعه و سنّی
مقدمه
3-1 آیة کمال دین و اتمام نعمت
3-1-1 زمان و سبب نزول آیه
3-2-1 آیة ولایت
3-1-3 زمان و سبب نزول آیه
3-1-4 آیة تبلیغ
3-1-5 زمان و سبب نزول آیه
3-1-6 اشعار صفی علیشاه در شأن آیات مذکور
3-2 ولایت در نهج‌البلاغه