کلمه آندوسکوپ از 2 کلمه یونانی به معنای « درون » و « دیدن » تشکیل شده است . عبارت endoscopy به معنای استفاده از تجهیزات برای معاینه درون ارگان های حفره مانند بدن به صورت دیداری است . در علم پزشکی از دیر باز تمایل و رغبت برای دیدن اجزای درون بدن نیروی محرکی بوده است تا بدان وسیله بتوان به بیماران کمک کرد . در کنار جراحی باز ، این روش معاینه و جراحی با کمترین تهاجم به بدن ، روشی ظریف و استادانه و ماهرانه البته با کمترین مشکل برای بیمار محسوب می شود .
طبیعت راه رسیدن به این هدف را فراهم آورده است . دستیابی به درون ، از طریق حفرات و سوراخ های بدن انسان امکان پذیر است .
برای اولین بار در سال 1868 ، آدولف کاسمال با وارد کردن لوله ای غیر قابل انعطاف به داخل معده یکی از بیماران خود آندوسکوپی (gastrointestinal) Gl را پایه گذاری کرد . در سال 1881 پزشک اتریشی آقای johann bonmilulioz به دنبال تحقیقات صورت گرفته با همکاری صنعتگران معروف آن زمان مبادرت به اختراع اولین گاستروسکوپ نمود که انتهای دیستال آن (distal tip) نوری داشت که توسط لامپ پلاتینی تامین می شد در ادامه تحقیقات ارزشمند جهت ساخت اولین گاستروسکوپ جایگزینی فرم خاصی از لامپ ادیسونی به لامپ پلاتینی نیز مورد بررسی قرار گرفت . در سال Elsner گاستروسکوپ غیر قابل انعطافی را عرضه نمود که از سیستم لنزی بهره مند بود . به همین سبب امکان استفاده از نوک ابزار دستگاه به صورت لاستیکی میسر و به تبع آن صدمات به حداقل می رسید .
امروزه در مسیر پیشرفت و تکامل علم آندوسکوپی از سیستم های نور پیشرفته ای برای انتقال تصاویر و همچنین انتقال نور و روشنائی بهره گرفته می شود و این در حالی است که حدود 100 سال پیش انتقال تصویر حتی بدون استفاده از لنز و تنها با استفاده از یک تیوپ صورت می گرفته است .
اگر چه ساخت آندوسکوپ های نیمه انعطاف پذیر تحول بزرگ در سیر مراحل تکامل آندوسکوپ ها بود اما عدم توانائی آن ها در برداشتن نمونه های بیوپسی و محدودیت دید تمامی زوایا باعث گردید تا آندوسکوپ های فیبر نوری ارایه شوند . در سال 1965 تیم تحقیقاتی متشکل از Curtis , Hirschowitz موفق شدند اجزاء فیبروسکوپ را مهیا کنند ولی تنها مشکلی که در این زمینه وجود داشت کیفیت پایین دسته فیبرهای نوری بود که به دلیل نشت نور بین پرتو ها به وجود می آمد .
با استفاده از پوشش شیشه ای با ضریب شکست کمتر این مشکل نیز تا حدی
مرتفع گردید و بدین ترتیب اولین فیبروسکوپ در سال 1957 به جامعه پزشکی عرضه شد .
در حال حاضر از آندوسکوپ ها نه تنها در درمان بیماری ها و نه تنها در علم پزشکی بلکه در علم مکانیک ( دیدن اجزا و قطعات درون ماشین آلات مختلف ) و باستان شناسی ( نگاه کردن به سازه های درونی کلیساهای قدیمی با استفاده از تلسکوپ آندوسکوپ ها ) نیز استفاده می شود .
در گذشته منبع نور مورد استفاده در آندوسکوپی ، لامپ های تصویر تنگستن بودند که بر سر تلسکوپ گذاشته شده و به داخل بدن فرستاده می شد ، چون این لامپ ها از ابتدا به منظور خاص آندوسکوپی طراحی آن ها هدر می رفت یا به اصطلاح گم می شد و دلیل آن هم این بود که نقاط نورانی خروجی از لامپ (outpur spot) از نظر اپتیکی با ناحیه فعال الیاف فیبر نوری همخوانی کافی نداشتند . به علاوه نور لامپ های تنگستن زرد رنگ است و این موضوع روی ظاهر رنگ بافت تاثیر می گذارد که این پدیده هم به نوبه خود می تواند ظاهر منطقه ملتهب را عوض کند .
یک منبع نور استفاده شده برای آندوسکوپی بایستی شرایط زیر را دارا باشد .
1 ـ روشنائی کافی که بتواند میدان دید را به خوبی روشن کند و همچنین خلوص رنگ بالا که از طریق آن بتوان به معاینات و جراحی های آندوسکوپی در نقاط ظریف و حساس بدن پرداخت .
2 ـ تشعشع مادون قرمز که منجر به انتقال حرارت تشعشعی به داخل حفرات بدن می شود تا حد امکان حداقل گردد ( این تشعشعات ممکن است منجر به سوختن بافت در محل تماس با آن شود )
3 ـ الکتریکی منابع تغییر مبدل ها بایستی از پرسنل اتاق عمل کاملا ایزوله شده باشند طوری که هیچ گونه ارتباطی در این بین برقرار نباشد .
4 ـ فن های استفاده شده برای کاستن حرارت نبایستی حجم خیلی زیادی از فضا را اشغال کنند طور که باعث ایجاد اغتشاش (tubulence) و نویز و سر و صدای اضافی بشوند .
با پیشرفت علم آندوسکوپی تقاضای فرایند هایی برای استفاده از منابع نور با شدت بالا صورت گرفت . این منابع امروزه به طور وسیعی در موارد زیر استفاده می شوند :
1 ) اعمال جراحی که در آن ها از آندوسکوپی فیبرنوری از نوع Flexble ( انعطاف پذیر ) استفاده می شود .
2 ) اعمال جراحی که در آن ها از فیبر های نوری انعطاف پذیر با اتصالات مورد نیاز برای مقاصد آموزشی استفاده می شود .
3 ) کـاربردهای مستند سازی که ممکن است به صورت سینماتوگرافی یا تلویزیونی باشد .
برای منابع نوری از لامپ های مختلفی مانند گزنون ، کوارتز ، هالوژن ، بخار جیوه و غیره استفاده می شود .
لامپ های هالوژن دارای توان 150 وات هستند و نور زدی ایجاد می کنند و برای حالت استفاده با چشمی مناسب هستند لامپ های metal ، توانی تا حد 250 وات ایجاد می کنند و نور آن ها سفید است . لامپ های زنون توان در حدود 300 وات ایجاد می کنند که این مورد آخر بیشتر در آندوسکوپی قفسه سینه و اطراف قلب که رگ های خونی فراوانی وجود دارند استفاده می شود . زیرا خون تیره رنگ بوده و برای دیدن این نواحی ، باید از منبع نور با توان بالا استفاده شود .
این منابع نور کوچک و فشرده می توانند میدان دید حدود 70 درجه را در فیبرهای اپتیک به وجود آورند .
نور از طریق فیبر نوری از منبع نور سرد به تلسکوپ یا فیبروسکوپ منتقل می شود . علت این که به این منبع نور ، واژه سرد اطلاق می شود آن است که نور در محل دیگری ایجاد می شود و از طریق فیبر به محل منتقل می شود ، بنابراین نور مربوطه گرمائی ندارد .این منابع دو وظیفه اصلی بر عهده دارند . وظیفه اول این منابع تامین انرژی روشنائی مناسب برای انتقال داخل بدن و دوم تامین هوای فشرده مناسب و نیز هدایت آب و هوای فشرده به سر فیبروسکوپ به منظور شستشوی لنزهای انتهائی دستگاه می باشد در یک تقسیم بندی منابع نور سرد بر اساس لامپ استفاده شده در آن ها تفکیک و مشخص می شوند که در قسمت قبل توضیح داده شد .
بافت مورد نظر که توسط آندوسکوپ دیده می شود 2 خاصیت مهم جذب (absorption) و پراکندگی ( Scattering ) را در مقابل نور از خود نشان می دهد :
(Absorption) : تبدیل انرژی مکانیکی به گرمائی هنگام عبور نور از بافت را گویند که علت آن نزدیکی ملکول ها کنار همدیگر و اصطکاک آن هاست .
( Scattering ) : وقتی نور به ذرات بافت برخورد می کند ، اگر ذرات نسبت به طول موج دارای ابعاد کوچک تری باشند هر کدام از آنها پرتو را گرفته و خود را مثل یک منبع تولید نور عمل کرده ، به کلیه جهات انرژی می فرستند . این پدیده در داخل هر بافت اتفاق می افتد نه در مرز مشترک بین دو بافت . پس پراکندگی در تمام جهات رخ می دهد هر دو این خاصیت ها به رنگ نور تابیده شده و طول موج آن بستگی دارند . خون ، طول موج های مربوط به رنگ های آبی و سبز را به شدت جذب می کند به همین دلیل تصویر حاصل از آندوسکوپی ، هنگامی که در بافت خونریزی اتفاق افتاده باشد ، تیره می گردد . همچنین هنگام انجام عمل سیستوسکوپی ( معاینه مثانه ) در مثانه ای که از مایع شستشو پر شده است اغلب داخل مثانه تیره و تار به نظر می رسد که علام Scattering شدید نور تابیده شده است .
بعد از هر کالیبراسیون ، انجام محاسبات روی نمونه های گاز یا خون ، انجام محاسبات کنترل کیفیت ، راه اندازی دستگاه ، STANDBY پروتئین زدائی ، تخلیه DECONTAMINATION ، پاکسازی CLEANING ، پر کردن مجدد لوله ها TUBING REFILL تنظیمات LS و راه اندازی مجدد آنالایزر ، دستگاه به حالت READY در خواهد آمد .
استفاده از این شاسی ها هر گاه دستگاه در حالت READY بوده و یا کاربرد برنامه های ذیل ( کالیبراسیون ـ برنامه ریزی اطلاعات DATA MANAGEMENT نگهداری ـ UTILTIES ) مقدور باشد ممکن است . هر یک از برنامه های فوق خود مرکب از چند برنامه می باشد .
CAL 1 – موجب آغاز یک برنامه کالیبراسیون خارج از نوبت با PH در یک نقطه PCO2 در دو نقطه و PO2 در یک نقطه می گردد .
CAL 2 – موجب آغاز یک برنامه کالیبراسیون خارج از نوبت با PH در دو نقطه PCO2 در دو نقطه و PO2 در یک نقطه می گردد .
TOTAL CAL – موجب آغاز یک برنامه کالیبراسیون کلی می گردد .
کالیبراسیون های دیگر شامل کالیبراسیون گاز در 1 یا دو نقطه می باشند که می توانند بدلخواه اپراتور براه بیافتند .
A – بایگانی اطلاعات بیمار ( PATIENT REPORTS LOG ) ( مرکب از بایگانی LOG و برنامه محاسبات خاص می باشد )
B – بایگانی کالیبراسیون CALIBRATION
C – بایگانی وضعیت سیستم SYSTEM STATUS
D – DISK OPERATION - ( فقط در صورتیکه DISK بر روی دستگاه نصب و راه اندازی شده باشد ) .
اطلاعات بطور اتوماتیک در بایگانی های مربوطه پس از هر پروسه ضبط میگردد .
A – اگر چه پس از هر کالیبراسیون ، محاسبات و غیره عمل شستشو صورت می گیرد ، لیکن میتوان بطور دلبخواه نیز دستگاه را شستشو ( RINSE ) نمود .
B - برنامه پاکسازی CLEANING – هم بصورت دستی مقدور بوده و هم با برنامه ریزی .
C – برنامه پروئین زدائی ( PROTEIN REMOVAL ) – جهت تمیز نمودن مجاری انتقال مایع از رسوبات لیپید ( LIPID ) و پروتئین تهیه و تنظیم گردیده .
D – DECONTOMINATION – این برنامه جهت پاکسازی مسیرهای عبور مایع قبل از نصب یا تعویض الکترودها و یا لوله های پمپ مورد استفاده قرار می گیرد .
E - برنامه حفاظت و نگهداری دیگر موجود عبارتند از :
پر کردن مجدد لوله ها ( TUBING REFILL) و تنظیم سنسورهای مایعات
( LS ABJUSTMENT ) .
A – STANDBY : جهت خاموش کردن موقت ABL 500 مورد استفاده قرار می گیرد .
B – PRINT : جهت دریافت چاپ از اطلاعات ABL مورد استفاده قرار می گیرد ( در صورتکیه در برنامه SETUP شاسی چاپ انتخاب نشده باشد ) .
C – SEND : جهت ارسال اطلاعات به کامپیوتر دیگر مورد استفاده دیگر قرار می گیرد ( در صورتیکه شاسی SEND توسط برنامه SET UP انتخاب نشده باشد ) .
D – OTHER UTILITIES : ( برنامه های جانبی دیگر ) شامل برنامه SET UP
( مرکب از 19 برنامه ) و برنامه سرویس که فقط میبایست توسط متخصصین مجاز مورد استفاده قرار گیرد می باشد .
( وضعیت سیستم ) – شامل اطلاعات ضبط شده زیر می باشد :
پیغامهای اپراتور OPERATOR RECORDS
پیامهای در ارتباط با نمونه SAMPLE RECORDS
پیامهای در ارتباط با ترانسدوسر TRANSDUCERS RECORD
از آخرین شستشو – از آخرین کالیبراسیون – از آخرین محاسبات
عمومی ـ از آخرین کالیبراسیون ـ از آخرین محاسبات
دکمه مربوط به وضعیت سیستم ( SYSTEM STATUS SOFTKEY ) تنها در صورتی مورد خواهد بود که وضعیت پیامی در این ارتباط وجود داشته باشد .
مربوط به یکی از اعمال زیر می گردد که در قسمت INSTRUMEN STATUS روی خط شماره یک صفحه مانیتور نمایان می شود .
START UP : برنامه START UP بعد از روشن شدن ABL 500 اجرا می گردد .
READY : هنگامی روی صفحه ظاهر می شود که ABL 500 آماده برای انجام محاسبات آماده است .
MEASURMENT : هنگامی روی صفحه ظاهر می شود که دستگاه مشغول انجام محاسبات روی نمونه خون و یا گاز و یا محلول های کنترل می باشد .
FLUSH : هنگامی روی صفحه ظاهر می شود که محفظه های اندازه گیری
( MEASURING CHAMBER ) پس از برنامه GAS CAL CHECK توسط یک برنامه شستشوی مختصر تمیز می شوند . ( در حال یکه دستگاه در وضعیت READY قرار دارد چنانچه پس از 60 دقیقه هیچگونه محاسبه یا کالیبراسیونی صورت نگیرد یک FLUSH صورت می گیرد . )
( TOTAL CAL – CAL 1 – CAL 2 – GAS CAL - GAS CAL 2 ) : هر یک از اینها به هنگام انجام کالیبراسیون مختص خود روی صفحه ظاهر می گردد .
( RINSE – CLEANING – PROTEIN REM – DECONTAMINATION – REFILL – LS ADJUST ) :
هر یک از اینها به هنگام اجراء برنامه حفاظت و نگهداری مختص خود روی صفحه ظاهر می گردد .
STANDBY : وقتی که ABL 500 در حالت STANDBY می باشد روی صفحه ظاهر می گردد .
CAL PENDING : بمدت 10 دقیقه پس از خروج از برنامه STANDBY روی صفحه ظاهر می ماند .
HOLD : هر گاه دستگاه در حالت HOLD باشد بر روی صفحه نمایان می شود . ABL 500 بدلایل زیر به حالت HOLD خواهد رفت .
الف ـ برداشتن مادول ورودی
ب ـ برداشتن در پوش مجرای ارائه نمونه و یا در پوش قسمت THERMOSTATTING .
ج ـ فشار دکمه HOLT ANALYZER خارج می شود روی صفحه ظاهر می شود .
RINSE ERROR : هنگامیکه ظرف حاوی محلول شستشو خالی بوده و یا اشکالی در مسیر RINSE قرار داشته باشد روی صفحه ظاهر می شود .
POWER ON : بعد از پیام START UP زمانیکه کنترل RAM ها و ROM ها به پایان رسیده نمایان می گردد .
LOADING : در طول مدت برنامه START UP زمانیکه برنامه های مربوط به قسمت مرطوب دستگاه در حال خوانده شدن هستند روی صفحه نمایان می باشد .
عبارت از آغاز یک عملیات پس از فشار یک دکمه و یا باز نمودن در پوش ارائه نمونه توسط اپراتور می باشد . بعضی اوقات مولفه های دستگاه
( INSTRUMENT STATUS ) باعث تغییر طرز کارا ( OPERATING STATUS ) می گردند بعنوان نمونه صفحه مشخصات در پایان انجام محاسبات به صفحه نتایج تغییر می یابد .
به هنگام خاموش شدن ( SWITCHED OFF ) ، دستگاه اطلاعات زیر را خود ذخیره می نماید .
- برنامه SET UP سیستم که عبارت از برنامه SERVICE اطلاعات
BACK GROUND دستگاه می باشد .
- QC STATISTIC , QC PLOT , QC LOG
- اطلاعات مربوط به WARM START UP ( آخرین داده های کالیبراسیون )
- برنامه حفاظت و نگهداری زمانبدی شده و برنامه پروتئین زدائی زمانبندی شده .
- سطح مایعات
- بایگانی وضعیت سیستم SYSTEM STATUS LOG
- هنگامی که دستگاه ABL 500 روشن می گردد می تواند هر یک از برنامه های COLD START UP و یا WARM START UP را آغاز نماید .
- COLD STARTUP ـ در صورتی می بایست انتخاب شود که یکی و یا بیشتر از شرایط زیر برقرار باشد .
- دمای قسمت THEPNMO STATTING خارج از محدوده 36.8 – 37.2 درجه سانتیگراد باشد .
- اطلاعات موجود در برنامه USER SETUP یا برنامه SYSTEM SETUP نامعتبر باشد SCREEN نمایان باشد .
- اطلاعات داخلی مربوط به QC PLOT , QC LOG نامعتبر باشد ـ مثلاً پیغامی وجود نداشته باشد .
- در صورتیکه اطلاعات موجود در برنامه USER SETUP و یا SYSTEM SETUP نامتعبر باشند صفحه ( SCREEN ) زیر نمایان خواهد بود .