قسمت اعظم فولادیکه در کارخانه های فولاد سازی بصورت بلوک تهیه میشود (97 درصد) به وسیلة دستگاه های نورد به ورق – ریل های آهنی – تیر آهن – لوله – تسمه های فولادی – سیم – وانواع مختلف پروفیل ها تبدیل میشود. کارگاه نورد (دستگاه نورد) بفرم ساده خود از دو استوانة نورد که بالای همدیگر قرار میگیرند تشکیل میشود. دو سر دنده دار استوانه ها روی پایه های ثابتی تکیه میکنند. «استوانه های نورد» به وسیلة موتورها حرکت دورانی پیدا کرده و در جهت عکس همدیگر حرکت میکنند. اگر جسمی بین این استوانه ها هل داده شود استوانه ها آنرا گرفته و از شکاف بین خود رد می کنند. در اثر این عمل جسم پهن تر و درازتر میشود. هر چه «جسم مورد نورد» بیشتر بین استوانه ها فرستاده شود و هر چه استوانه ها بیشتر بهم نزدیک شوند بهمان نسبت جسم بیشتر پهن تر و نازکتر میشود. کمتر کردن فاصله شکاف بین دو استوانة نورد را متخصصین دستگاه های نورد «میزان کردن» مینامند.
اگر گودال و شیارهائی که آنها را «کالیبر» مینامند روی استوانه های نورد کنده شوند جسم مورد نورد اجباراً شکل کالیبر را بخود گرفته و از پشت نوردها خارج میشود. این استوانه ها را «غلطک های کالیبردار» مینامند.
کارگاه های نورد ممکن است از دو و یا نوردهای متعددی تشکیل شده باشند، تعداد نوردها در دستگاه های مختلف متفاوت بوده و انواع معروف آنها عبارتند از:
1-نوردهای دوتائی2- نوردهای سه تائی 3-نوردهای چهارتائی
در نوردهای دوتائی بعد از اینکه جسم مورد نورد، از میان استوانه ها عبور کرد، جهت گردش استوانه ها عوض میشود تا جسم مورد نورد بتواند در جهت عکس وارد استوانه ها شود. بدین علت نوردهای دوتائی را نوردهای «قابل برگشت» نیز مینامند. یک نوع بخصوص، از نوردهای دوتائی دارای دو جفت غلطک بوده و«نوردهای دوتائی دوبل» نامیده میشوند. جهت حرکت میکنند. اینطریقه برای نورد اجسام سنگین مناسب نبوده و اکثراً برای نورد اجسام سبک از قبیل میله و فولادهای گرد و غیره مورد استفاده قرار میگیرد.
در نوردهای سه تائی سه استوانه بالای همدیگر قرار میگیرند جسم مورد نورد در موقع رفتن در بین استوانه تحتانی و میانی و هنگام بر گشت بین استوانة میانی و بالائی فشرده شده و دراز میشود جهت حرکت نوردها در اینجا نیز بدون تغییر باقی
می ماند.
مطابق قوانین و تجربیاتیکه دربارة نوردها بعمل آمده است به این نتیجه رسیده اند که استوانه های باریک در فشار ثابت، جسم مورد نورد را بیشتر از استوانه های کلفت دراز و پهن میکنند. ولی عیب استوانه های باریک در این است که در فشارهای بالا بزودی خم میشوند، و هر چقدر هم مقدار این خمش کمتر باشد در موقع نورد ورق و تسمه مضر بوده و آنها را خراب میکند. برای بر طرف کردن این عیب « استوانه های کارگر»[1] بروی استوانه های کلفت تری تکیه میکنند، این استوانه ها که « غلطک های تکیه» نیز نامیده میشوند در تمام طول خود، استوانه های کارگر را فشرده و از خم شدن آنها جلوگیری بعمل میآورند. این دستگاه ها، « نوردهای چهارتائی » نامیده شده و برای نورد ورق و تسمه و غیره بکار برده میشوند.
در موقع نورد تولیدات مختلف، از فولادهای مخصوص، باید توجه داشت که سطوح بلوک اولیه صاف، و عاری از هر گونه عیوب و نواقص باشد. در غیر اینصورت اجسام ساخته شده، معیوب بوده و غیر قابل استفاده خواهند بود. برای اینکار سطوح بلوک های اولیه را به وسیلة تراشیدن و سوهان کاری و غیره صاف و شفاف نموده و سپس زیر نوردها میفرستند. امروزه بجای تراشیدن بلوک، از «ماشین های شعله ای» برای تمیز کردن آنها استفاده میکنند. بلوک گداخته را برای تمیز کردن به داخل ماشین های شعله ای هدایت کرده و داخل ماشین تحت تأ ثیر اکسیژن، رویة‌آن تا اندازه ای سوخته و از بین میرود بطوریکه سطح بلوک بعد از بیرون آمدن از ماشین، بسیار صاف و درخشان بوده و عاری از هر گونه نقص میباشد. این نوع تمیز کردن همانطور یکه ذکر شد، روی فولادهای مخصوص انجام میگیرد. برای تمیز کردن بلوک های معمولی کافیست عیوب و نواقص آشکار آنها را به وسیلة تراشیدن و یا مته های دستی از بین برد و یا میتوان برخی اوقات به وسیلة‌ماشین های دستی سطوح آنها را تا درجة معینی سوزاند.
در صنایع «کشش» و «اشتانس» بهتر است بجای ورق های بزرگ از تسمه های باریک و نوار استفاده شود چون تسمه باسانی داخل ماشین های پرس و اشتانس رفته و گذشته از این، افت آن نیز بمراتب کمتر است. گذشته از این محسنات عمل تشویه روی تسمه های باریک و نوار ارزانتر و آسانتر از ورق انجام میگیرد، در صنعت پرس (اشتانس) برای ساختن اسبابهائی از قبیل(نوک قلم- دکمه- بدنة قفل- کلید- ساعت وسائل خانه - اسباب بازی- وسائل الکترونیکی و مکانیکی و غیره) اکثراً از تسمه های باریک استفاده می کنند. علاوه براین موارد برای ساختن لوله های بادرز ( که شرح آن درصفحات آینده خواهد آمد) از تسمه های باریک استفاده میشود.نورد گرم این تسمه ها بمانند تسمه های عریض در دستگاههای مداوم انجام میگیرد. برعکس برای نورد سرد از دستگاه چهارتائی که یکطرفه کارمی کند، استفاده می کنند.
بلوک های کوچک که در کارگاه ورق های ضخیم ساخته میشوند، بطوریکه قبلاً گفتیم، در کارگاه های دیگر به اسباب های ساخته شده تبدیل میگردند. برای ساختن پروفیل های کوچک و سبک باید این بلوک ها را بصورت «کنوپل- برامن» و یا پلاتین ها نورد کرد. کنوپل ها سطح مقطع مربعی داشته مادة اولیة پروفیل های گوناگون محسوب میشوند. برامن ها و پلاتین ها تخت بود، و برای ساختن ورق و تسمه مورد استفاده قرار میگیرند، دستگاه های نورد کنوپل و برامن و پلا تین ها بطور مداوم کار میکنند بدین ترتیب که یک سری از نوردها دنبال هم قرار گرفته . جسم مورد نورد در یک آن تمام آنهارا طی می کند،درفاصلة بین دوبدنة یکدستگاه «درال» وجود دارد که جسم مورد نورد را قبل از ورود به کالیبر بعدی 90 درجه برمیگرداند. تا جسم مورد نورد در تمام قسمت های خود بیکسان نورد شود. امروزه بجای دستگاه درال برای برگرداندن جسم از غلطک های افقی و عمودی که پشت سرهم قرار میگیرند، استفاده میکنند. توان این دستگاه ها با توجه باینکه بطور دائم کار میکنند، بسیار زیاد است ولی میزان تک تک نوردها و سرعت آنها با مشکلات زیادی همراه بوده و دقت بیشتری لازم دارد.
این دستگاه از دوازده بدنه تشکیل میشود که بطور سری دنبال هم قرار گرفته اند، از مجموع 12 بدنه غلطک های پنج بدنه، بطور عمودی ساخته شده است. در این دستگاه کنوپل های چهار گوش بطول قاعده130-115-103-90-80-70-60-50میلی متر و برامن و پلاتین به اندازة قاعدة 8×200-8×300 میلی متر نورد میشوند. درانتهای این خیابان بطوریکه یکه «ارة پران» وجود دارد که برگ نورد شده را بطولهای تا دوازده متر تقسیم میکندو اره های پران با هوای فشرده کار کرده و حسن آنها در اینست که بهنگام بریدن هماهنگ با حرکت جسم حرکت کرده و آنرا کاملاً مستقیم میبرند. امروزه برای جسم مورد نورد از «اره های گردان» نیز استفاده می کنند.
شکل دادن به وسیله نوردکردن............................................................................ 1
نورد بلوک............................................................................................................. 3
نورد ورق های ظریف و نازک.............................................................................. 7
نورد تسمه های عریض......................................................................................... 9
نورد تسمه‌های کم عرض و متوسط..................................................................... 14
نورد پرفیل و میله وسیم های فولادی................................................................... 16
نورد چرخ های گرد............................................................................................... 20