بررسی آشنایی مختصر با انواع لوازم خانگی
فصل اول :
آنچه که از برق باید بدانیم
آشنایی مختصری با خازن و انواع کاربرد آن در لوازم خانگی
ساختمان خازن از دو صفحه هادی تشکیل شده که به آنها جوش گفته می شود جوش ها به وسیله دی الکتریک از یکدیگر جدا شده اند.
خازن های مورد استفاده در صنعت برق عموماً به یکی از دو نوع زیر تقسیم می شوند:
الف – خازن الکترولیتی – خازن روغنی
انواع کاربرد آن در لوازم خانگی
در لوازم خانگی به اشکال مختلف و در ابعادی بسیار گسترده استفاده شده ولی می توان کاربرد خازن در این لوازم را به یکی از سه نوع زیر تقسیم کرد.
الف – خازن اصلاح ضریب قدرت
ب- خازن پارازت گیر
ج – خازن های راه انداز
آشنایی با موتورهای الکتریکی
1- موتورهای یونیور سال: یونیور سال یعنی عمومی این موتورها به این جهت عمومی نامیده می شوند که علاوه بر جریان متناوب در جریان مستقیم نیز به راحتی کار می کنند.
عامل حرکت آرمیچر در واقع تئوری بیو ؟؟ است. به عقیده وی هرگاه سیم دو میدان بر یکدیگر ایجاد می گردد توانایی حرکت می یابد در صورت فراهم بودن شرایط لازم آرمیچر به گردش درآمده و می توان از چرخش آن در انجام یک عمل مکانیکی بهره ببرد.
فصل دوم : سشوار
1-2- ساختمان سشوار
1- بدنه :
بدنه سشوارها را از فلز یا پلاستیک می سازند. نوع فلزی معمولاً از جنسی استیل انتخاب می شود تا علاوهبر استحکام حرارتی بالا، زیبایی ظاهری را نیز به همراه داشته باشد اما در این نوع بدنه سشوار، همواره خطر اتصال بدنه، مصرف کننده را تهدید می کند. در سشوارهای دیگر بدنه را از پلاستیک می سازند تا در صورت برخورد سیم فاز با بدنه، مصرف کننده با خطر جدی مواجه نشود. متأسفانه جنس نامرغوب این نوع از بدنه ها، آنها را در برابر حرارت بسیار ناپایدار ساخته و پس از آن مدت محدودی تغییر شکل می یابند.
2- دسته سشوار:
جنس دسته سشوار را از کائوچو یا انواع مشتقات پلاستیک می سازند تا اولاً در برابر اتصال بدنه، مصون باشد و دوماً وزن سشوار از حد معینی تجاوز نکند. قسمت عمده ای از مدار در داخل دسته سشوار جای داده شده و علاوه بر آن کلیدها نیز در قسمتی از دسته، تعبیه شده اند. برای آنکه سشوار از قابلیت حمل بالایی برخوردار شود، کارخانجاتی مانند «بیم» ، دسته سشوار را به گونه ای می سازند تا در صورت لزوم بر روی بدنه تا شود.
3- دو شاخه و سیم رابط :
دو شاخه و سیم رابط به یکدیگر متصل بوده و دو شاخه پرسی می باشد. رم سیم کمتر از mm21 انتخاب نمی شود تا براحتی جریان مورد نیاز دستگاه را تأمین کند. اکثر تولیدکندگان سشوار، عایق سیم رابط را ضخیم می سازند تا در برابر ضربات و یا حرارت بدنه دستگاه مقاوم بوده و سریع آسیب نبیند و مصرف کننده را با خطر اتصال بدنه یا برق گرفتگی مواجه نسازد.
4- موتور:
در سشوار، دو نوع موتور، مورد استفاده قرار می گیرد. اگر موتور از نوع یونیورسال باشد، قطعاً با المنت به صورت موازی بسته می شود زیرا ولتاژ مورد نیاز موتور 220 ولت یا به عبارتی همان ولتاژ شبکه است. جهت آشنایی بیشتر با این موتورها به مبحث 1-12-1 رجوع فرمایید. از آنجا که موتور یونیورسال وزن سشوار را بالا می برد و از نظر اقتصادی هزینه تولید را افزایش می دهد و نیاز مداوم به سرویس و نگهداری دارد، امروزه به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.
5- کلید
بدون استثناء می توان گفت در اکثر لوازم خانگی نول مستقیماً به مصرف کننده داده شده، فاز از کلید عبور می کند و به مصرف کننده می رسد و توسط کلید، عملکرد دستگاه کنترل می شود. در سشوار نیز کلید وظیفه مذکور را بر عهده دارد.
6- دیود
در مبحث 14-1 ساختمان دیود و مطالب دیگری در این خصوص آورده شده است. در این فصل به کاربرد دیود در سشوار خواهیم پرداخت.
دیود در سشوار، دو کاربرد متفاوت دارد. گاهی از اوقات دیود پرآمپر پشت کلید جای داده می شود تا در صورت باز بودن کلید، جریان از دیود عبور نموده و یکسوسازی نیم موج شود. به این ترتیب ولتاژ ورودی کاهش یافته و دستگاه ضعیف کار می کند. با بسته شدن کلید، دیود از مدار خارج شده و از آنجا که ولتاژ به طور کامل به دستگاه می رسد عملکرد آن شتاب و قدرت بیشتری خواهد یافت (شکل 13-2).
قبلا اشاره شد که دیودها دارای شماره هایی هستند که در واقع ولتاژ و جریان نامی آنها را بیان می کند و کارخانجات سازنده سشوار، از شماره های متنوعی به همین منظور بهره می برند با این وجود دیودهایی که معرفی شده از کاربرد بیشتری برخوردارند.
| جریان نامی | ولتاژ نامی | شماره دیود |
| 3A | 200v | 5402 1N |
| 3A | 300v | 5403 1N |
| 3A | 400v | 5404 1N |
| 3A | 500v | 5405 1N |
| 3A | 600v | 5406 1N |
| 3A | 800v | 5407 1N |
قبلا ذکر شد که در اکثر سشوارها ، امروزه از موتورهای 12 ولت جریان مستقیم استفاده می شود (تبدیل جریان متناوب به برق یکسو شده تمام موج توسط پل دیود در مبحث 14-1 شرح داده شده است). از آنجا که ولتاژ جریانی که در اختیار پل دیود قرار می گیرد کم است، در این قسمت از مدار، دیودهایی کم آمپر به کار می روند. معمولاً دیودهایی با شماره های زیر به این منظور انتخاب می شوند.
| جریان نامی | ولتاژ نامی | شماره دیود |
| 1A | 50v | 4001 1N |
| 1A | 100v | 4002 1N |
| 1A | 200v | 4003 1N |
| 1A | 400v | 4004 1N |
| 1A | 600v | 4005 1N |
| 1A | 800v | 4006 1N |
| 1A | 1000v | 4007 1N |
7- المنت (گرم کننده - هیتر)
وظیفه المنت ایجاد گرما در مسیر باد تولید شده (توسط موتور) می باشد. المنت در واقع سیم کرم نیکل و یا کرم آلومینیوم است که به دور مقوای نسوز پیچیده شده.
کاربرد المنت در سشوارها، در واقع مدارات جالب و متنوعی را به وجود می آورد. به عنوان مثال با کاربرد المنت دو پایه، مدار می تواند از نوع جانسون موازی و یا جانسون سری (شکل باشد. المنت سه سیم در سشوارهای با مدار سری – موازی مورد استفاده قرار می گیرد. در این المنت ها R2 و R1 به صورت موازی اتصال می یابد.
المنت چهار سیم (شکل 8-2) درسشوارهای دیانا مورد استفاده قرار گرفته است. المنت R3 به صورت موازی با مجموعه موتور 12 ولت + المنت های R1 و R2 بسته می شود. در سشوارهایی که المنت چهار سیم دارند، دیود یکسوساز نیم موج پشت کلید کاربردی ندارد زیرا کنترل دور موتور به توسط خروج قسمتی از المنت صورت می گیرد
در برخی از سشوارها، المنت دارای ابعاد و اشکال و همچنین سر سیم های متنوعی است. با این وجود کاربرد آن در مدار،دقیقاً مشابه سایر انواع المنت هاست.
8- ترموستات
ترموستات در واقع یک کلید اتومات حرارتی است و هرگاه حرارت محیط داخلی سشوار از حد معینی تجاوز نماید، توسط این کلید، مدار برای مدتی قطع می شود و پس از کاهش دما،مجدداً ترموستات به حالت وصل باز می گردد. ترموستات سشوار متشکل از دو کنتاکت اتصال برق ورودی و خروجی و همچنین یک تیغه حساس است، ترموستات همواره در مسیر نول اصلی مدل قرار می گیرد تا با عملکرد خود برق دستگاه را قطع نماید. با افزایش حرارت داخل دستگاه، تیغه حساس ترموستات انبساط طولی یافته و با جدا شدن از کنتاکت دوم مانع عبور نول به طرف سایر اجزاء مدار می شود.
9- پروانه فن
با سوار نمودن یک پروانه سبک بر روی محور موتور، می توان به سادگی باد فراوانی را تولید نمود تا گرمای تولید شده در المنت را به طرف لوله خروجی سشوار هدایت نماید. در صورت هرزگرد شدن پروانه، حرارت المنت به خارج از سشوار راهی ندارد و اگر دستگاه مجهز به ترموستات نباشد، با خطر جدی مواجه خواهد شد.
گاهاً دیده می شود که خروج یکی از هادیهای مدار و در نتیجه برخورد آن با پروانه فن صدای خشنی را به وجود می آورد. حتی در مواردی، درگیری مذکور، مانع از حرکت موتور خواهد شد که اجباراً می بایست نسبت به رفع عیب مذکور اقدام نمود.
فصل چهارم :
ساختمان جاروبرقی
اجزاء الکتریکی جاروبرقی
1- دوشاخه و سیم رابط:
در واقع می توان انتخاب دو شاخه و سیم رابط را متناسب با توان و یا به عبارتی جریان مصرفی دستگاه دانست. اگر جریان مصرفی (کششی) جاروبرقی مقدار قابل توجهی باشد، باید سیم را با مقطع بالاتری انتخاب نمود.
2- سیم جمع کن
قبل از اختراع سیم جمع کن و کاربرد آن در جاروبرقی، همانند بسیاری از وسایل برقی می بایست پس از اتمام کار، سیم رابط به نوعی در اطراف دستگاه جاسازی می شد که عملا این کار مشکل بوده و هست اما سیم جمع کن، مشکل سیم رابط را به کلی حل نموده است.
در واقع سیم جمع کن قرقره ای است که در مرکز آن از یک فنر نواری استفاده شده، با کشیدن سیم به بیرون از جاروبرقی، فنر متراکم شده و توسط زبانة مخصوص از بازگشت فنر به نقطه اولیه و در نتیجه جمع شدن سیم، دور قرقره جلوگیری می شود. با فشار شستی مخصوص، زبانه از محیط قرقره جدا و فنر جمع شده، قرقره را در جهت عکس به چرخش در می آورد.
با حرکت قرقره در جهت عکس، سیم رابط جاروبرقی به دور آن پیچیده شده و انتهای سیم یا به عبارتی دو شاخه به بدنه جارو مماس می شود.
سیم رابط در داخل قرقره به دو ریل حلقوی شکل متصل شده و این دو ریل با حرکت قرقره به چرخش درخواهند آمد. در داخل قرقره از قطعه ای استفاده می شود که بر روی آن شاخکهایی با فاصله معین تعبیه شده هر کدام از این شاخکها با یکی از ریلها در تماس است. شاخکها ثابت بوده و در واقع توسط آنها فاز و نول از ریلهای مدور دریافت و به داخل جارو می رسد. بنابراین از سیم جمع کن دو سیم به طرف مدار داخلی دستگاه خارج می شود که هر کدام از این سیمها به یکی از شاخکهای دریافت کننده برق از ریلها وصل است.
به مرور خاصیت فنری شاخکها کاهش یافته و یکی از آنها (یا هردو ) از ریلهای سیم جمع کن جدا می شود. در بسیاری از موارد که در کار با جاروبرقی، مشکل روشن نشدن آن بروز می کند، عیب در همین قسمت قابل پیگیری و رفع می باشد (مبحث عیب یابی).
4- کلید کنترل
معمولا در جاروبرقی از کلیدهای دو حالته ساده و در مواردی نیز از کلیدهای لامپ دار استفاده می شود. در کلید ساده، فاز وارد کلید شده و با بسته شدن آن به طرف موتور خارج می شود. در کلید لامپ دار. یکی از فیش های اتصال، مخصوص نول لامپی است که در داخل کلید تعبیه شده است از این رو کلید لامپ دار، دارای سه فیش (محل اتصال) می باشد. امروزه در اکثر جاروهای برقی، علاوه بر کلیدی که در قسمتی از بدنه دستگاه تعبیه شده کلید دیگری را بر روی دسته جارو مستقر می سازند تا عمل روشن و خاموش کردن دستگاه به هنگام نظافت محیط به مراتب آسانتر انجام شود. در این جاروها، از ترانس ایزوله استفاده شده است. استفاده از این ترانس، خطر برق گرفتگی را در هنگام کار بسیار کاهش می دهد زیرا ولتاژ بر روی دسته جارو به مراتب کمتر از ولتاژ نامی دستگاه است و همین امر، امکان کاربرد کلید با آمپر پایین تری را در آن قسمت به وجود آورده است. ولتاژ کاهش یافته روی دسته جارو عملا امکان برق گرفتگی را از بین می برد.
5- محافظ الکتریکی موتور
از آنجا که بروز مشکلاتی مانند مسدود شدن لوله مکش، پر شدن کیسه جاروبرقی، اتصال حلقه با کلاف در پیچکهای آرمیچر، اتصال حلقه در کلافهای قطب و ... جریان دریافتی موتور را شدیداً افزایش داده و زمینه را جهت سوختن کامل آن فراهم می آورد، در اکثر جاروهای برقی تدابیر مختلفی را به منظور محافظت ازموتور به کار می برند. در بعضی جاروها پشت کیسه زباله، از یک کلید فشاری استفاده می شود که با افزایش حجم کیسه و تجاوز آن از مقدار مشخصی ، کلید تحریک شده و به حالت قطع در خواهد آمد. از آنجا که این کلید سر راه فاز یا نول اصلی موتور تعبیه می شود، قبل از خالی کردن کیسه، روشن شدن موتور ناممکن است.
در بعضی از جاروهای برقی مانند شارپ، برای کنترل جریان دریافتی موتور از فیوز شیشه ای بهره برده اند. جریان فیوز معادل جریان موتور انتخاب می شود و در صورت مطالبه جریان بیشتر توسط موتور، سیم ذوب شونده فیوز به حالت قطع درآمده و عملکرد موتور متوقف خواهد شد. کاربرد اورلود، دارای یک قطعه المنت کم وات و یک صفحه فلزی حساس است که بر اثر افزایش گرمای المنت، تحریک شده و ارتباط بین کنتاکتهای ورودی و خروجی اورلود را قطع خواهد نمود. اگر از دستگاه برای یک مدت طولانی استفاده شود گرمای درون محفظه موتور افزایش یافته و شرایط دشواری را جهت ادامه کار موتور پدید می آورد. از این رو اورلود همواره در داخل محفظه موتور تعبیه می شود تا بر اثر افزایش دما، با انبساط صفحه حساس ، دستگاه را متوقف سازد.