آشنایی با دهان و ساختمان دندان
فصل اول
آشنایی با دندان
دهان اولین قسمت دستگاه گوارش که از لب شروع می شود و به حلق منتهی می شود دو فک در دهان وجود دارد فک بالا ثابت است ولی فک پایین حرکت می کند و باعث باز و بسته شدن دهان می شود در هر فک حفره هایی وجود دارد که ریشه های دندان در آن قرار می گیرد در این حفره ها دندان ها به وسیله الیافی به استخوان فک متصل می شود .
روی آرواره ها و دور دندان را لثه می پوشاند به آرواره لثه و الیاف نگهدارنده دور دندان بافت نگهدارنده دندان می گویند .
دهان انسان در اعمال زیادی همچون چشیدن ، گاز گرفتن ، جویدن ، خندیدن و ... شرکت می کند اولین قدم در راه گوارش غذا ، خرد کردن و جویدن مواد غذایی است که توسط دندانها صورت می گیرد هر کدام از دندانها با شکل خاص خود عمل جویدن را انجام می دهند دندانهای پیش برای بریدن ، دندانهای نیش برای پاره کردن و دندانهای آسیا برای خرد و نرم کردن لقمه غذا شکل گرفته اند .
دوره دندانی
هر انسان دو سری دندان دارد ( دندانهای شیری و دندانهای دایمی ) و سه دوره دندانی ( شیری ، مخلوط و دایمی ) دارد .
از سن 6 ماهگی که در دهان نوزاد اولین دندان شیری رویش می یابد تا سن 6 سالگی که اولین دندان دایمی در دهان می روید دوره دندانی شیری می گویند در این دوران فقط دندان شیری در دهان وجود دارد از 6 تا 12 سالگی دندانهای شیری جای خود را به دندانهای دایمی می دهند این زمان را دوره دندانی مخلوط می گویند در سن 12 سالگی که هیچ دندان شیری در دهان وجود ندارد و فقط دندانهای دایمی وجود دارد تا آخر عمر دوره دندانی دایمی گفته می شود .
دندانهای شیری
دندانهای شیری معمولا ً از سن 6 ماهگی شروع به رویش می کنند و تا 5/2 سالگی تکمیل می شوند البته زودتر در آمدن و یا تأخیر در رویش به مدت چند ماه طبیعی است ولی اگر از 9 ماه بیشتر شود باید به دندانپزشک مراجعه کرد تعداد دندانهای شیری 20 عدد است یعنی یک کودک در هر فک 10 دندان دارد و این ده دندان به صورت چپ و راست به صورت قرینه وجود دارد اسم این پنج دندان از خط وسط به طرف عقب عبارتند از : دندان پیش میانی که بطور قرار دادی با حرف A نشان داده می شود دندان پیش طرفی و یا B دندان نیش یا C دندان آسیا اول یا D دندان آسیای دوم یا E
تعداد و انواع دندانها در فک بالا و پایین مساوی است در هر فک نیز تعداد دندانهای نیمه راست و چپ مشابه است .
نیمه چپ فک بالا نیمه چپ فک پایین
ساختمان ریشه دندان
ریشه دندان نیز از سه لایه تشکیل می شود که به ترتیب از خارج به داخل عبارتنداز : سمان ، عاج و مغز دندان
سمان چیست ؟
سمان لایه نازکی است که در سطح خارجی ریشه دندان قرار دارد در زیر سمان عاج قرار دارد که ادامه سمان عاج است که در قسمت تاج دندان قرار دارد مغز دندان موجود در ریشه هم در ادامه مغز دندان تاج دندان است .
به عبارت دیگر مغر دندان در وسط دندان قرار دارد که روی آن را عاج پوشیده است .
روی عاج در قسمت تاج دندان مینا و در ریشه سمان قرار دارد .
سطوح دندان
تاج دندان دارای چند سطح است :
سطح خارجی یا لبی ، که به طرف لب ها قرار دارد سطح داخلی یا زبانی که در دندانهای پایین به سمت زبان و در دندانهای بالا به سمت سقف دهان است سطح بین دندانی سطح بین دو دندان مجاور را می گویند سطح جونده که در دندانهای جلو ، باریک و تیز و دردندانهای عقب پهن وناهموار است .
پوسیدگی دندان چیست ؟
پوسیدگی دندان بیماری عفونی است که قابل انتقال است با فعالیت میکروبها در سطح دندان آغاز می شود و در ساختمان آن پیشرفت می کند برای ایجاد پوسیدگی مواد قندی باید در اختیار میکروبها باشد تا عامل خراب کنند ساختمان معدنی دندان یعنی اسید تولید گردد ودر واقع پوسیدگی دندان همان تخریب بافت های سخت دندان است .
وقتی یک بیماری در اثر فعالیت میکروبها ایجاد شود آن را بیماری عفونی می نامند و اگر یک بیماری بتواند از محلی به محل دیگر انتقال پیدا کند آن را بیماری قابل انتقال می گویند اگر به این تعریفهای گفته شده دقت کرده باشید می فهمید که پوسیدگی می تواند از یک دندان به دندانهای دیگر سرایت کند .
محلهای شایع پوسیدگی
پوسیدگی تمام سطوح دندان را یکسان مبتلا نمی سازد بلکه بعضی از سطوح را به علت شرایط خاصی که دارند بیشتر مبتلا می سازد .
این سطوح عبارتند از :
1- شیارهای سطح جونده : سطح جونده دندانهای آسیا شیارهای باریک و عمیقی دارد که محیط مناسبی برای زندگی و رشد میکروبها فراهم نموده و دندان از آن محل دچار پوسیدگی می گردد این امر بخصوص در مورد دندان های آسیا بیشتر رخ می دهد و باعث پوسیدگی زودرس آنها می شود .
2- سطوح بین دندانی : این ناحیه نیز به دلیل عدم نفوذ موهای مسواک قابل تمیز کردن نیست به همین علت از نواحی مستعد پوسیدگی و بیماری لثه به شمار می آید .
3- طوق دندان یا محل اتصال لثه با دندان : معمولا ً میکروبها در ناحیه طوق دندان تجمع می کنند بنابراین اگر در هنگام مسواک کردن دقت کافی برای تمیز کردن این ناحیه نشود پوسیدگی طوق دندان ایجاد می گردد تجمع میکروبها در این ناحیه باعث بیماری لثه می گردد .
نشانه های پوسیدگی
وقتی دندان دچار پوسیدگی می شود ممکن است یک یا چند مورد از موارد زیر را داشته باشد
1- تغییر رنگ مینای دندان ، در محل پوسیدگی مینا قهوه ای یا سیاه رنگ می شود .
2- سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی ، گاهی میزان این تخریب کم است و فقط با معاینه دقیق مشخص می گردد و گاهی مقدار زیادی از دندان از بین می رود به طوری که شخص فکر می کند دندان او شکسته است .