بررسی اوقات فراغت جوانان در ایران و امکانات موجود
مقدمه:
یکی از مسائلی که پیوسته مورد نظر صاحب نظران علوم تربیتی و دست اندرکاران تعلیم و تربیت قرار گرفته مسئله اوقات فراغت است. تخصص در گستره حیات بیانگر مطلب است که در زندگی پر از فراز و نشیب انسان لحظه ها و اوقاتی وجود دارد که از اهمیت و حساسیت فوق العاده ای برخوردار است. اوقاتی که بستر مطلوبی است برای جریان نیکوی رشد شخصیت و اعتلای وجود و یا زمینه همواری است برای بروز اختلاف رفتاری، انحراف اخلاقی و بزهکاری اجتماعی، بدون تردید زمانی که از اوقات فراغت بحث به میان می آید، سخن از ارزشمندی این اوقات است هنگامه بسیار حساس و پرمعنا، اوراقی سرنوشت ساز در کتاب زندگی که نیازمند اراده های استوار و اندیشه های خلاق است.
شعار ( وقت طلاست) و (شیطان برای دستهای بیکار کاربد می یابد) همواره در اغلب جوامع مطرح بوده و تفکر و تدبیر درباره اوقات فراغت و توجه به نحوه گذراندن این اوقات در کشورهای صنعتی بیش از دیگر کشورها رواج یافته است. حتی اغلب جامعه شناسان و اقتصاد دانان ( دماز، اندرسون، اوژه) بر این باورند که تحول جوامع انسانی به سوی تمدن فراغت در حرکت است.
اوقات فراغت جوانان به مشابه شمشیری دولبه است اگر از آن به طور اصولی استفاده شود نه تنها راهگشا است بلکه زندگانی با برنامه، منسجم و هدفدار پیش روی انسان قرار میدهد. اگر خدا ناکرده این اوقات گرانبها و سالم و با برنامه های مقبول سپری نشود، زمینه های گرایش به فساد و تباهی و انحطاط جوانان را فراهم می آورد. فساد تباهی تنها مفهومی از ناهنجاری اجتماعی نیست، بلکه مصدتعی از به هدر دادن منابع و انرژی انسانی و مالی و مادی است. جوانی که در ابتدای جوانی به بیراهه می رود. نه تنها جوانی و انرژی جسمی و روحی خود را به هدر می دهد و خود را به هلاکت ، بدبختی، و فقر و ممکن است می اندازد، بلکه از ابعاد نیز در تخریب منابع اجتماعی نقش دارد، که یکی از آنها را می توان ایفای نقش مخرب به مثابه الگویی قابل تقلید برای عمده دیگری از جوانان دانست. البته این بعد از کارکرد افراد ناهنجار، بحرانی ترین و مصیبت سازترین نقش او در اجتماع است.
لذا می توان نحوه گذراند اوقات را جزو ریشه های فقر و استمرار آن یا تعالی افراد تلقی کرد. واقعیت امر در فرهنگ ما نیز چنین است، مردم ما با افرادی که وقت خود را تقسیم کرده اند و مدام به کاری و فعالیتی مشغول هستند را بیشتر قبول دارند تا افرادی را که لحظاتی از عمر خود را به سستی، کاهلی و بیکاری می گذرانند لذا بین اوقات فراغت و رشد اجتماعی و فردی ارتباط مستقیم وجود دارد و هر چقدر اوقات فراغت آدمی اصولی، منطقی و با برنامه باشد، می توان امیدوار بود که رشد اجتماعی، خلاقیت و ابتکار فردی او بالاتر خواهد بود و هر چقدر اوقات فراغت آدمی به بطالت بگذرد می توان مشاهده کرد که ارزش و اعتبار اجتماعی او کاسته می شود.
اوقات فراغت پدیده ای است که برای هر فردی لازم و ضروری است. اگر انسانها تمام وقت خود را به کار طاقت فرسا اشتغال داشته باشند، باید یقین داشت که از قدرت تفکر، خلاقیت و نوآوری آنها به تدریج کاسته خواهد شد و به موجوداتی همچون پیچ و مهره تبدیل خواهد شد. ولی اگر در بین کار فراغتی باشد که انسان بتواند مقایسه ای بین خود و کارش و با نقش که دارد و ارزش خود واندش وظیفه ای را که ایفا می کند، بپردازد خود را در مسیری قرار می دهد که لیاقتش را دارد و زندگی اش هدفدار و با برنامه شود و موقعیت را در آغوش می کشد.
دکتر کارل می گوید: خواستهای وحشیانه شهوات ممکن است جلب نوعی اهمیت نماید ولی هیچ چیز غیر منطقی تر از آن زندگی نیست. اگر زندگی منحصر به رقصیدن و به دور شهر با اتومبیل چرخیدن و سینما رفتن و رایوشنیدن باشد چه فایده ای دارد. تفریح بدون آنکه متضمن نفعی باشد فرصتهایی را که کارگران بر اثر تکامل ماشینها و خسن تهیه محصول به دست آورده اند بحث بر باد می دهند. زحمات مصروفه، حداقل چهار ساعت در روز به طول زندگی افزوده است یعنی اوقات گرانبهایی که اگر کسی آنرا علاقه مند مصرف کند می تواند تعلیم بگیرد، جسم و جانش را نیرومند کند، آسیب شخصیت نماید و وظیفه انسانیت خود را انجام دهد.
در موقع تفریح و سرگرمی زندگی زنگ ذوق و ابتکار به خود می گیرد و لطف و فضای مخصوصی پیدا می کند، روح سبکبال و پر نشاطی می شود، عواطف و احساسات شکوفا می گردد و آدمی در خود احساس آزادگی می کند در این مورد حضرت علی (ع) می فرماید، فرح و شادمانی باعث بهجت و انبساط روح و مایه و جد و نشاط است وهمچنین فرموده اند: هر یک از اعضای بدن به استراحت نیاز دارد.
مقدمه:
با اینکه در فرهنگ ما جمله وقت طلاست زبانزد عموم مردم است اما متأسفانه یکی از سرمایه های زیان دیده همین وقت و عمر است با توجه به اینکه هر استعداد بالقوه ای در گذشت زمان و در دوران خاصی از زندگی شکوفا گشته و بعضی از و یادگیریها در دوران کودکی یا نوجوانی امکان پذیر است، در می یابیم که از دست رفتن فرصت و تلف شدن وقت چه زبانهای جبران ناپذیر فردی و اجتماعی را در بردارد.
در این بخش و سابقه مطالعات انجام شده در ایران و جهان اشاره می شود در بخش اول ادبیات تحقیق ابتدا اوقات فراغت در ایران و نیز اوقات بعد از اسلام و همچنین اوقات فراغت از دیدگاه اسلام و خصایص و ویژگیهای اوقات فراغت و ارتباط آن به بهداشت روانی و سپس فراغت و خلاقیت و نیز فراغت و توسعه مهارتهای شناختی و اوقات فراغت و تقویت مهارتهای حرکتی- حسی و فعالیتهای ورزشی و جهت نگرفتن و سپس اوقات فراغت و اصلاح رفتار و تعالی شخصیت و بعد از آن اوقات فراغت و آسیب پذیریهای اجتماعی ارائه خواهد شد و سپس در بخش پیشینه خلاصه ای از مهترین تحقیقات انجام شده ارائه می گردد.
بخش اول: ادبیات تحقیق
الف) اومقات فراغت از دیدگاه دانشمندان
در مور مساله اوقات فراغت پژوهشگران و دانشمندان زیادی اظهار نظر کرده اند تمام پژوهشگران در مورد اینکه اوقات فراغت پدیده خاص جامعه صنعتی است هم عقیده نیستند. بلکه برخی از آنها معتقدند که زمان فراغت در تمام مراحل زندگی بشری وجود داشته است. در گذشته های دور کار تفریح از یکدیگر مجزا نبوده و هر دو مراسمی بود که به خاطر مذهب و تماس با ارواح برپا می شد. به عبارت دیگر معنی آنها در زندگی اجتماعی علیر غم تفاوتشان یکی نبود مانند جنبشهای مذهبی که هم تجسم کار بود و هم بازی، خواندن انواع اشعار در مزارع به موقع کاشت و برداشت.
جامعه شناسان و اقتصاد دانان نیز نظریه هایی درمورد اوقات فراغت ابراز نموده و به نوعی این اوقات را تعریف نموده اند. جامعه شناسان مخصوصاً فریدمن از اولین کسانی هستند که به اهمیت اوقات فراغت پی برده اند. از نظر “کارن مارکس” اوقات فراغت غزای رشد و پیشرفت انسان است به نظر “اگوست کنت” اوقات فراغت اماکن توسعه و پیشرفت به شمار می رود دکتر “ناش” می گوید: فراغت مربوط به اوقات زندگی انسان می شود که از کار کردن آزاد است و یا در خواب نیست و تفریحات سالم مربوط به نحوه استفاده و برداشت از این فراغت می باشد.“پی بر” اظهار می دارد موجودیت و اصالت فرهنگ بر مبنای فرصت و اوقات فراغت افرادی که در آن اجتماع زندگی پی ریزی شده است. “ساموئل کنیگ” می گوید: « بر اثر کاهش ساعات کار طی سالهای اخیر تفریح یا فعالیت های ساعات بیکاری تبدیل به یک مسئله اجتماعی حیاتی گردیده و توجه بسیاری از محققان را به خود معطوف داشته است»
بخش دوم: پیشینه تحقیق
محقق تنش تحقیق را به عنوان پیشینه از تحقیق خود عنوان کرده که در زیر خلاصه ای از هر یک از تحقیقات بیان می شود.
1) پیشینه تحقیق نخست مربوط به تحقیقی است که بروی جمعیت نمونه تعداد 200 نفر از جوانان و نوجوانان دختر و پسر سنین بین20 تا 14 سال ساکن و یا کسانی که در محله افسریه تهران ساکن نیستند ولی از امکانات و فضایی تفریحی و ورزشی این محله استفاده می کنند انجام شده باشد که از طریق نمونه گیری تصادفی هدفمند انتخاب شده اند. در کمکی برای جمع آوری اطلاعات در این تحقیق به کار رفته پرسشنامه می باشد که با طرح سئوالات متعدد باز و بسته پیرامون فرضیات به بررسی آنها پرداخته شده علاوه براین تکنیک که در هنگام توزیع و تکمیل پرسشنامه برای استفاده از نظرات والدین جوانان و نوجوانان مصاحبه هایی با آنها صورت گرفت و برای بدست آوردن دیدگاه کلی از میزان امکانات تفریحی و ورزشی در محله به مشاهده مراکز تفریحی و ورزشی نیز پرداخته شده با مسئولان ورزشگاهها نیز مذاکراتی انجام شد. در تحلیل داده ها از محاسبات آمار توصیفی استفاده شده است و در بخش توصیفی جداول نمودارها، درصدهای کلی، درصد های تجمعی و درصد اعتبار و فراوانیها ودرج شده است و همچنین نمودارهایی ترسیم شده است که فراوانیها در آن مشخص گردیده است.
فرضیه های عنوان شده در این تحقیق:
1- به نظر می رسد هزینه بالای (پائین بودن امکانات) استفاده از امکانات ورزشی در خارج از محله افسریه تهران موجب کاهش مراجعه جوانان و نوجوانان و به هدر رفتن اوقات فراغت آنان شده و سبب گرایش بیشتر آنان به مفاسد اجتماعی می شود.
2- به نظر می رسد محدودیتهایی برای دختران در استفاده از امکانات تفریحی و ورزشی موجب بروز برخی آسیب های روانی و اجتماعی در آنان می گردد.
3- به نظر می رسد دور بودن محله افسریه از مراکز ورزشی و تفریحی شهر تهران موجب عدم دسترسی جوانان به این مراکز شده و گرایش به بزهکاری را افزایش می دهد.
نتیجه آنکه جوانان و نوجوانان مورد بررسی در این عقیده که کمبود امکانات تفریحی و ورزشی تبعات منفی اجتماعی و فرهنگی دارد موافق می باشند وتاکید بر افزایش امکانات تفریحی و ورزشی دارند ولی تبعات اجتماعی و فرهنگی موجود جامعه را ناشی از کمبود امکانات تفریحی و ورزشی نمی دانند و به عبارتی امکانات آنقدر کم نیست که تبعات مربوط به آن باشد بلکه قیمت آن بالا ست
فهرست
| عنوان | صفحه |
فصل اول.................................................................................................................................................
مقدمه......................................................................................................................................................
بیان مسئله ...........................................................................................................................................
اهداف تحقیق........................................................................................................................................
هدف کلی .............................................................................................................................................
هدف خاص............................................................................................................................................
اهمیت و ضرورت تحقیق...................................................................................................................
فرض ها یا سؤالهای ویژه تحقیق.....................................................................................................
تعریف عملیات واژه ها یا اصطلاحات.............................................................................................
فصل دوم................................................................................................................................................
مقدمه......................................................................................................................................................
بخش اول: ادبیات تحقیق...................................................................................................................
اوقات فراعت از دیدگاه دانشمندان.................................................................................................
تحولات تاریخی مربوط به نحوه گذران اوقات فراغت در ایران................................................
اوقات فراغت بعد از اسلام.................................................................................................................
اوقات فراغت از دیدگاه اسلام...........................................................................................................
خصایص و ویژگیهای فراغت..............................................................................................................
اوقات و فراغت و بهداشت روانی......................................................................................................
فراغت و خلاقیت.................................................................................................................................
فراغت و توسعه مهارتهای شناختی.................................................................................................
اوقات فراغت و تقویت مهارتهای حسی- حرکتی و فعالیتهای ورزشی..................................
جهت نگرش..........................................................................................................................................
اوقات فراغت و اصلاح رفتار و تعالی شخصیت............................................................................
اوقات فراغت و آسیب پذیریهای اجتماعی ..................................................................................
بخش دوم: پیشینه تحقیق................................................................................................................
فرضیه های عنوان شده در این تحقیق ....................................................................................................
فصل سوم...............................................................................................................................................
مقدمه .....................................................................................................................................................
جامعه آماری..........................................................................................................................................
چگونگی گزینش نمونه ها.................................................................................................................
ابزار گردآوری اطلاعات.......................................................................................................................
چگونگی اجرا.........................................................................................................................................
روش تحقیق..........................................................................................................................................
آزمونهای آماری.....................................................................................................................................
فصل چهارم............................................................................................................................................
یافته ها و تجزیه و تحلیل آن...........................................................................................................
نتایج آزمودنهای مجذورخی X2......................................................................................................
بحث و نتیجه گیری ...........................................................................................................................
فصل پنجم ............................................................................................................................................
خلاصه تحقیق......................................................................................................................................
فرض ها و سئوالات تحقیق...............................................................................................................
محدودیتهای تحقیق............................................................................................................................
محدودیتهای دراختیار محقق............................................................................................................
محدودیتهای خارج از اختیار محقق................................................................................................
پیشنهاد ها.............................................................................................................................................
فهرست منابع........................................................................................................................................
پیوستها ..................................................................................................................................................