بررسی واژه شناسی
واژه های جدید چگونه ایجاد می شوند؟
یکی از طرق جالب پرداختن به مسایل تکواژشناسی پاسخگویی به این پرسش است که ،واژه های جدید چگونه به وجود می آیند؟با آزمودن فرایند ایجاد واژه های جدید،باید بتوانیم اصول عام و بنیادی سازی را کشف کنیم.
ابداع واژه های جدید
واژه های جدید و بی سابقه پیوسته وارد زبان می شوند.این،اغلب هنگامی رخ می دهد که سخنگویان واژه های جدیدی را کشف یا(ابداع) می کنند تا اشیاء نوپدیدی را نام نهند که بر اثر تحولات صنعتی ساخته می شوند.برای مثال،واژه های ابداع شده ای همچون radar ، laser ، kleenex و xerox افزوده های جدید به زبان انگلیسی هستند.
واژه های radar و laser واژه های اختصاری هستند:هر یک از حروف این واژه ها،نخستین(یا دومین)حرف یک واژة کامل دیگر است.برای مثال واژة laser از تسلسل واژه های radio detecting and raning برگرفته شده است،.و واژة laser اختصاری است از:
light amplification (by) stimulated emission (of) radiation . ذکر این مطلب مهم است که هر چند این قبیل واژه ها در اصل به عنوان واژه های اختصاری ایجاد می شوند،سخنگویان بزودی منشأ ایجاد آنها را به فراموشی می سپارند،در نتیجه واژه های اختصاری به واژه های مستقل جدید تبدیل می شوند.
فرایند ایجاد واژها ی اختصاری نوعی فرایند مخفف سازی یا کوتاه سازی واژه است که در حال حاضر به گونة فزاینده در جامعة آمریکا(شاید در سطح جهان ) به منزلة یکی از طرق واژه سازی مورد استفاده قرار می گیرند در بسیاری از آمریکاییها،صورتهای مخففی همچون TV ،در اثر سبکهای غیر رسمی،زمانی جایگزین وارژه های بلندی مانند TELEVISION شده است-این صورت مخفف واژة نو بنیادی است که هم اکنون به کارگرفته می شود.
انواع کارتهای شناساییID خوانده می شود،بیماریهای مقاربتی را VD می نامند،و هرچند زمانی به شوخی صورت مخفف Oj را برای ایجاد دلالت بر آب پرتغال به کار می برند،اکنون کاربرد آن در سطحی گسترده آغاز شده است.صورتهای مخففی همچون prof به جای professor ، math به عوض mathematic ، gas برای نمایاندن gasoline هم اکنون کاربرد عام دارند(این کوتاه سازیها را گاه قیچی کردن نامند،زیرا بدین طریق واژه قیچی شده و کوتاه می شوند).
بحث مربوط به واژه های ابداع شده بی اشاره به واژة OK ،که شاید معروفترین واژة زبان انگلیسی در سطح جهان باشد و تقریباً به یک واژة بین المللی تبدیل شده است،کامل نخواهد شد.در مورد توجیه منشأ این واژه دهها نظر ارائه شده است.بر اساس یک نظر،ok مخفف Old kinderhook است که نام یکی از سازمانهای حزب دمکرات است،یعنی باشگاهی که در انتخابات 1840 از رئیس جمهور ون برن پشتیبانی کرد(kinderhook محل تولد ون برن در ایالت نیویورک است).مطابق نظری دیگر،ok مخفف all korrect یعنی نگارش طنزآلود oll correct است.ثابت شده است که واژة OK در انگلیسی آمریکایی در سالهای 1830 به کار برده شده است،و نظر داده می شود که ممکن است با صورت مخفف دیگر،یعنی D.K. که به جای don,t know به کار برده می شود،در ارتباط باشد.در هر صورت،در مورد همة نظرها تردید وجود دارد و نکتة مهم این است که واژه هایی مثل OK و TV واژه های کامل به نظر می رسند،نه صورتهای مخفف.این که در سبکهای غیر رسمی صورت نوشتاری آنها به گونة okey ,teevee نگاشته میشود،خود گواه برکاربردشان به منزلة واژه های کامل است.
واژه های kleenex , xerox نمایانگر شیوة دیگری برای ابداع واژه هایی است که قبلاً وجود نداشته اند.در این شیوه نام تجاری کالای بخصوصی برای نامیدن کالاهای مشابه به کار می رود.مثلاً واژة kleenex نام دستمال کاغذی بخصوص است که تا کنون کلاً به مفهوم دستمال کاغذی به کار برده می شود.یا واژة xerox (زیراکس) نام شرکتی است که دستگاه فتوکپی معروفی را تولید می کند، و به رغم خواست خود این شرکت،اصطلاح زیراکس ارتباط نام تجاری خود را از دست داده است و کلاً برای مشخص کردن فرایند فتوکپی گرفتن اطلاق می شود( مثلاً در I xeroxed a letter ) حتی در گفتار بی قید ممکن است صحبت از خریدن زیراکس آی بی ام (IBM xerox ) نیز بشود.
واژه های جدید ممکن است با به کارگیری انواع فرایندهای امتزاجی نیز تولید شوند:برای مثال motel (برگرفته از motor hotel )،selectric (امتزاجی از select ,electric )،brunch (امتزاجی از lnch,breakfast )،reaganomics (امتزاجی ازeconomics,reagon ).
ترکیب و ترکیب سازی
در زبان انگلیسی(به گونة بسیاری از سایر زبانها) می توان با تمسک به فرایند معروف به ترکیب و ترکیب سازی،از واژه های موجود در زبان واژه های جدیدی پدید آورد.در این فرایند واژه سازی،به گونه ای که در جدول 2-1 نشان داده شده است،واژه های منفرد را می توان به یکدیگر پیوست و واژة مرکب ایجاد کرد.برای مثال،اسم ape با اسم man به صورت اسم مرکب ape-man به کار می رود،صفت sick با اسم room ترکیب شده و اسم مرکب sickroom را پدید آورده است،از ترکیب صفت red و صفت hot صفت مرکب red-hot به وجود آمده است.نمونه های دیگری از ترکیبهای زبان انگلیسی در جدول 2-1 ارائه شده است(برگرفته ای از سلکیرک 1982 ).برای مثال،راست ترین عنصر(هسته) ترکیب hig chair نیز یک اسم می باشد.راست ترین عضو ترکیب over do یک فعل است(فعل do )،در نتیجه کل این ترکیب یک فعل می باشد.
شمار عناصر واژه های ترکیبی،به گونه ای که مثالهای bathroom towel - rack و community center finance committee نشان می دهند،محدود به دو نیست.در واقع،فرایند ترکیب سازی در زبان انگلیسی از محدودیتی برخوردار نمی باشد:مثلاً می توان از واژه های مثل sailboat آغاز کرد و بسادگی ترکیب sailboat rigging را درست کرد و از آن نیز ترکیبهای sailboat rigging design ، sailboat rigging design training ، institude ، rigging design training sailboat ، و غیره را به وجود آورد.
یکی دیگر از مسایل تکواژشناسی،که رابطة نزدیک با این مسایل دارد،مورد واژه هایی است که حاوی پیشوند یا پسوند مشخصی هستند که به پایه هایی افزوده شده اند که جزو واژه های موجود زبان نمی باشند.برای مثال،در میان واژه های حاوی-able می توان واژه های malleable و feasible را ذکر کرد.در این دو واژه،پسوند -able (که در دومی به خاطر منشاء تاریخی متفاوت پسوند،به صورت ible نگاشته می شود) همان مفهوم دارای قابلیت را القاء می کند،و پسوند-ity را می توان برآنها افزود:feasibility ,mallebility البته دلیلی نداریم بگوییم که able/ible در این واژه های اشتقاقی پسوند -able واقعی نیست.اما اگر این پسوند باشد در آن صورت malleable را به صورت mall+able و feasible را به صورت fease+ible تجزیه کنیم؛اما در زبان انگلیسی واژه ای(تکواژی) به مانند malle یا fease یا حتی malley یا fease وجود ندارد.بنابراین در این قبیل موارد واژه ای اشتقاقی داریم که پایة آن فقط در آن نوع اشتقاقهیا پدیدار می شود(بحث مربوط به پایه مقید cran را به خاطر بیاورید که فقط در cranberry و چند واژة دیگر مشاهده می گردد.)
تا کنون پیرامون مسایل مربوط به جدا کردن پایة واژة اشتقاقی بحث کرده ایم1-گاه پایه (عنصری که وند بدان افزوده می شود ) به مجموعه بسته ای از عناصر زبانی تعلق دارد که برای قاعده واژه سازی دیگر قاعده ای زایا به شمار نمی رود؛2-گاه ممکن است پایه به گونه ای نادرست تحلیل شود؛و 3-گاه امکان دارد پایه در زمرة واژه های زبان نباشد.تمامی این گونه مسایل با تحلیل درست ساخت واژة اشتقاقی ارتباط پیدا می کنند.