پرورش میوه ی کیوی
مقدمه. 2
ترکیبات مختلف در مبوه کیوی( گرم در صد گرم) 3
گیاهشناسی کیوی: 3
شرایط آب وهوایی: 3
تاریخچه و اهمیت اقتصادی محصول کیوی.. 4
سابقه کشت کیوی در جهان. 4
سابقه کشت کیوی در ایران : 4
اهمیت اقتصادی باغات کیوی.. 5
وضعیت تولید محصول کیوی در ایران : 6
مناطق مستعد کشت در کشور : 6
پراکنش و سطح زیرکشت، تولید و عملکرد محصول کیوی : 6
سطح زیرکشت،میزان تولید وعملکرد محصول کیوی درسال زراعی1387. 7
سیمای کلی باغات کیوی.. 7
درجه بندی فنی باغات کیوی.. 7
پایه های درخت کیوی : 7
ارقام کیوی فروت موجود : 8
ارقام نر 8
ارقام ماده : 8
نظامهای بهره‌برداری رایج باغات میوه کیوی: 10
سطوح مکانیزاسیون باغات میوه کیوی: 10
وضعیت تغذیه باغات کیوی.. 10
میزان جذب سالیانه عناصر در یک باغ کیوی با تولید 25 تن درهکتار 11
آبیاری و روشهای مرسوم آن : 12
مقدار آب خالص مورد نیاز و نیاز خالص آب آبیاری(بدون احتساب راندمان ) در مناطق عمده کشت کیوی در ایران 12
آفات، بیماریها و علفهای هرز : 13
عمده ترین آفات و بیماریهای شایع درباغات کیوی ایران عبارتند از : 14
برداشت محصول کیوی : 14
مسائل بعد از برداشت.. 15
شستشو و ضدعفونی : 15
درجه بندی و بسته بندی.. 15
حمل ونقل میوه. 15
وضعیت نگهداری محصول کیوی.. 16
عواملی مؤثر در عمر انباری میوه کیوی در سردخانه: 16
شرایط مناسب نگهداری کیوی در سردخانه: 16
ضایعات بعد از برداشت میوه کیوی: 17
عواملی مؤثر در کاهش میزان ضایعات پس از برداشت کیوی: 17
فرآوری محصول کیوی فروت : 17
وضعیت صادرات میوه کیوی: 17
روند صادرات کیوی طی 20 سال. 18
تصاویر 18
مقدمه
این میوه بومی چین جنوبی است ولی اصلاح آن در کشور نیوزیلند صورت گرفته و به سایر نقاط جهان گسترش یافته است. در ایران نیز با مشاهده وضعیت نامطلوب بخشی از باغات مرکبات در شمال کشور که در بعضی سالها در اثر سرمای زمستانه از بین می‌روند و دارای عملکرد پائینی هستند، اقدام به انجام مطالعاتی برای یافتن جایگزینی مناسب برای این باغات شد که درنهایت درخت کیوی فروت برای این منظور انتخاب گردید. این میوه نسبت به مرکبات مقاومت بیشتری به سرما داشته و عملکرد آن بالاتربوده و شرایط اکولوژیکی شمال کشور بسیار مناسب کشت این محصول است. با همکاری FAO درسال 1357 چهار رقم ماده بنام هایوارد، برونو، مانتی و آبوت و دو رقم نر بنام توموری و ماتوا از کشورهای فرانسه و ایتالیا وارد و بعد از انجام تحقیقات لازم درسال 1367 اقدام به تکثیر وتوزیع بین باغداران گردید.
ورود و گسترش کشت این محصول و توجه بیش از حد باغداران برای تغییر کاربری اراضی جهت کشت آن وزارت کشاورزی وقت را به تامل واداشت، زیرا خطر تبدیل باغات مرکبات، شالیزارها و ... درشمال کشور به باغات کیوی فروت وجود داشت لذا وزارت کشاورزی از حمایت این محصول خودداری نموده و با توجه به هزینه بالای احداث یک هکتار باغ کیوی، توسعه کشت این محصول تا حدود زیادی محدود گردید بطوری که تنها باغداران متمول قادر به احداث باغ کیوی هستند.
در این باغات رقم هایواد بدلیل ویژگیهایی نظیر درشتی و یکنواختی میوه، بازار پسندی و خاصیت خوب انبارداری، نسبت به سایر ارقام مورد توجه بیشتری قرار گرفته و حدود 90% باغات را شامل میشود.
اکثر تولید کنندگان کیوی افرادی با سطح سواد و فرهنگ بالایی می‌باشند. لذا بتدریج اقدام به ایجاد چند تشکل با عضویت باغداران نموده‌اند. ایجاد این تشکلها تاثیر بسزایی در روند تولید و صادرات این محصول داشته بطوری که با ایجاد کلاسهای آموزشی و ترویجی اطلاعات باغداران در این زمینه افزایش یافته و درنتیجه عملیات احداث، داشت، برداشت و بازاررسانی این محصول با کیفیت بالایی بانجام می‌رسد. درحال حاضر میزان ضایعات این میوه که ناشی از آفات و بیماریها، شرایط آب وهوایی، مدیریت نامناسب، ضعف سیستم حمل و نقل و سردخانه ها می‌باشـد، حدود 33-24 درصد است. حدود 90% از باغات از روش آبیاری تحت فشار( میکرو جت ) استفاده می‌کنند.
هرساله محصول تولیدی توسط شرکتهای تعاونی خریداری شده بعد از درجه‌بندی و بسته‌بندی به سردخانه منتقل میشود. بطور متوسط هرسال 10 هزار تن بطور رسمی و مقدار قابل توجهی نیز بطور غیر رسمی به کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای آسیای میانه و اروپا صادر میشود. مصرف سرانه این محصول در کشور 5/0 کیلوگرم می‌باشد.
ترکیبات مختلف در مبوه کیوی( گرم در صد گرم)
| آب | 5/82 | ویتامین C | 300-98 |
| پرتئین | 2/1-11/0 | ویتامینA | 57/17-10 |
| چربی | 9/0-07/0 | ویتامینE | 15/0 |
| خاکستر | 74/0-45/0 | ویتامین B کمپلکس | 02/0-014/0 |
| فیبر | 3/3-1/1 | ویتامین B2 | 05/0-01/0 |
| کربوهیدراتها | 5/17 | نیاسین | 5/0-0 |
| مواد محلول | 18-12 | ویتامینB6 | 015/0 |
| گلوکز | 6-2 | کلسیم | 51-16 |
| فروکتوز | 8-5/1 | منیزیم | 32-10 |
| ساکارز | 2/0 | نیتروژن | 163-93 |
| پکتین | 18/0-17/0 | فسفر | 67-23 |
| تانن | 95/0-05/0 | پتاسیم | 576-85 |
| اکتینیدین | 2/0 | آهن | 2/1-2/0 |
| انرژی | 52/60 کالری | سدیم | 7/4-8/2 |
| کلر | 65-39 | منگنز | 3/2-07/0 |
| روی | 83/0-08/0 | مس | 16/0-06/0 |
| بر | 2/0 |
|
|
گیاهشناسی کیوی:
نام علمی کیوی Actinidia deliciosa از خانوادهActinidiaceae می‌باشد. کیوی درختی است دو پایه دارای ریشه‌های نسبتاً ضخیم، گوشتی آبدار و سطحی (باید از شخم عمیق در اطراف تنه خودداری نمود)، برگها خزان کننده و قلبی شکل و متناوب، گلها اواخر بهار شکوفا می‌شوند. میوه از اوایل آبان ماه قابل برداشت است و وزن متوسط میوه در ایران70 گرم می‌باشد. این میوه حاوی انواع ویتامینهای A,B,C,E,PP و همچنین موادی مانند تانن، روی، فسفر، سدیم، پتاسیم و ترکیبات فیبری و ... می‌باش. هر 100 گرم آن 300 میلی‌گرم ویتامین C دارد که تقریباً 2 برابر میزان موجود در مرکبات است.
شرایط آب وهوایی:
کیوی از میوه‌های نیمه‌گرمسیری است که مقاومت آن به سرما بیش از مرکبات است و احتیاج به رطوبت و آب زیادی داشته و به دمای 10 درجه سانتیگراد زیر صفر مقاوم است. این درخت سالیانه 7000-5000 مترمکعب آب در هکتار نیاز دارد. رطوبت نسبی 75 % و 300 تا 400 ساعت دمای کمتر از 7 درجه سانتیگراد در فصل خواب جهت تولید میوه ضروری است. در مناطقی که دمای زمستان به کمتر از 12 درجه سانتیگراد زیر صفر برسد پرورش کیوی غیر ممکن است. رشد جوانه‌ها از 8 درجه سانتیگراد بالای صفر شروع شده و این درخت تا 40 درجه سانتیگراد را در تابستان تحمل می‌کند. کیوی در خاکهای کاملاً سبک با قابلیت نفوذپذیری مناسب بخوبی رشــد می‌کند و به خاکهای شنی هوموس‌دار نیاز دارد. اسیدیته مناسب آن 5/6 –5/5 است. این درخت جزء گیاهان حساس و پرتوقع به عناصر خاک است و تغذیه آن باید بخوبی صورت گیرد. برای احداث باغ باید به نسبت 1 به 9 از پایه های نر و ماده استفاده نمود تا گرده افشانی بنحو احسن انجام گیرد. تکثیر آن از طریق قلمه و فاصله درختان در شمال ایران 5×4 متر در روش صلیبی است و معمولاً500 درخت در هکتار کاشته میشود.
تاریخچه و اهمیت اقتصادی محصول کیوی
کیوی فروت بومی چین بوده و مرکز اصلی آن Actinidia درسلسله جبال جنوب غربی چین است. مناطق انتشار جغرافیائی گونه‌های آن ازسیبری تا جنوب شرقی آسیا و از چین تا ژاپن می‌باشد. در طول قرن اخیر میوه مذکور به ژاپن، روسیه، اروپا، آمریکا و نیوزیلند راه یافته است ولی کشت و کار تجارتی آن بعد ازسالهای1960 توسعه یافته و اینک در سطح وسیعی در نیوزیلند، ژاپن، چین، روسیه، ایتالیا، فرانسه، بلژیک، آلمان، آفریقای‌جنوبی و استرالیا کشت می‌گردد. در ایران منطقه کشت کیوی منحصر به سواحل دریای‌خزر بوده و در سایر مناطق محدودیتهای اقلیمی و PH خاک تاکنون مانع از گسترش کشت آن شده است.
سابقه کشت کیوی در جهان
روبرت فورتون انگلیسی درسال 1847 در سفر مطالعاتی به کشور چین، کیوی فروت را به عنوان یک میوه خوراکی کشف کرد. در آغاز قرن بیستم(1906) مقداری بذر کیوی از چین به نیوزلند برده شده و توسط باغداری بنام آلکساندر آلیسون مورد کشت قرار گرفت. درختان کیوی حاصل از بذرهای مذکور درسال(1910) به بار نشستند و تمام ارقام کنونی کیوی در دنیا غیر از چین حاصل درختان مذکور است. باغداران نیوزیلندی پس از آنکه متوجه منافع اقتصادی آن شدند، اقدام به اصلاح روشهای باغداری و توسعه ارقام و کولیتواریهای آن شدند و درسال 1940 وقتی که تعداد زیادی از باغهای کیوی به محصول اقتصادی رسیدند، اهمیت کشت و کار آن بیشتر ظاهر گردید و از آن تاریخ تولید کیوی درنیوزلند بسرعت توسعه یافته است. دو نفراز کسانیکه در این زمینه بیش از همه کوشش کرده وبه موفقیتهای قابل توجهی دست یافتند بنامهای Hayward Wright, Bruno just می‌باشند که نسبت به پرورش و تکثیر دو واریته مهم کیوی که هم اکنون بیشترین سطح زیر کشت باغهای کیوی را تشکیل می‌دهند اقدام نمودند که با سم خود آنها هایوارد و برونو نامگذاری شده و شهرت جهانی یافتند. میوه کیوی حدودا‌ً درسالهای 1847 به اروپا و سپس به آمریکا راه یافت که ابتدا جنبه زینتی داشته است.
سابقه کشت کیوی در ایران :
برای اولین بار درسال 1347 آقای مهندس ابراهیمی در یکی از ویلاهای دره‌پشته رامسر دو اصله نهال کیوی را مشاهده نموده و تحت نظر قرارداد، سال بعد درخت ماده کیوی به بار نشست و اولین نمونه میوه آن ظاهر گردید. در زمستان همان سال یعنی بهمن ماه 1350 سرمای سخت و برف سنگین مازندران را فراگرفت که خسارات زیادی به درختان مرکبات وارد کرد ولی هیچگونه لطمه‌ای به دو اصله درخت کیوی وارد نیامد. مقاومت درختان مذکور در مقابل سرمای طولانی وغیر منتظره متخصصین و کارشناسان باغبانی وزارت کشاورزی را متوجه سازگار بودن میوه مذکور در منطقه مازندران نمود. کارشناسان FAO نیز درسال 1977 ( 1356 ه . ش ) طی گزارشی تحت عنوان طرح جامع تحقیقاتی باغبانی ایران توصیه نمودند که برای منطقه شمال ایران علاوه بر مرکبات بایستی محصول مناسب دیگری نیز در نظر گرفته شود تا درسالهائی که سرما به مرکبات صدمه میزند آن محصول بتواند تا حدودی جبران زیانهای وارده را بنماید و درهمان گزارش گیاه کیوی را برای این مقصود مناسب دانسته و ضمن معرفی ،لزوم انجام تحقیقات و بررسی در این زمینه را یاد آوری نمودند.
در سالهای 1356 و 1357 موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر با همکاری سازمان خوابار جهانی FAO نسبت به وارد کردن واریته های اقتصادی کیوی از فرانسه و ایتالیا اقدام کرد که در ایستگاه کشاورزی رامسر غرس گردید. این ارقام عبارتنـــد از پایه های ماده Haywad , Bruno, Abbott, Monty وهمچنین دو پایه نر Tomuti, Matua که منشاء و مبداء باغهای کیوی در ایران می‌باشند. از سال 1360 پرورش کیوی در سطح بزرگ در کشور آغاز گردید و توسعه کشت آن همچنان ادامه دارد. از سال 1363 تکثیر و توزیع نهال کیوی بین متقاضیان توسط بخش خصوصی آغاز شد و از سال 1366 بمنظور هماهنگی و افزایش کیفیت و کمیت میوه تولیدی تشکلهایی با عضویت باغداران کیوی تشکیل گردید. محصول کیوی بتدریج از سال 1367 وارد بازارهای داخلی شد.