بررسی بیماریهای دستگاه گوارش (مری)

بررسی بیماریهای دستگاه گوارش (مری)

جلسه اول

مری و بیماری های آن

دستگاه گوارش (GI) از دهان شروع می شود که مری بعد از آن قرار گرفته است. مری ارتباط دهنده دهان و معده است، که معده اولین جای هضم غذا است. لذا کار آن انتقال غذا از دهان به معده است.

مری به 2طریق انجام وظیفه می کند 1- Passiv (غیرفعال) ¬ که با استفاده از نیروی ثقل انجام می شود. 2- active (فعال) ¬ در شرایط غیرایستاده (مثل خوابیدن)- در بعضی از شرایط این وظیفه active مری بیشتر مشاهده می شود و آن در شرایط استفراغ است که به هر صورت محتویات GI باید خارج شود و به بیرون هدایت گردد. لذا مری یک عضو passive نیست بلکه active است.

مری از محاذاتC7 شروع شده سپس از مریاستن خلفی عبور کرده و در محل هیاتوس دیافراگماتیک در محاذات T₁₀ وارد شکم شده و به معده وصل می شود. پس از لحاظ practical و عملکردی مری طولی حدودcm40 را اشغال کرده که25cm آن فقط مربوط به مری است و15cm بقیه فاصله ای است که از دندان ثنایا یا داخل دهان تا شروع مری است. نکته عملی این مطلب آن است که زمانی که می خواهیم برای مریض (Nace gastric tube) Ng Tube بگذاریم باید لوله را از دهان و مری عبور دهیم تا در معده قرار گیرد که باید 2 سانتی متر پایین تر از انتهای مری قرار گیرد که باید سر مریض را Hyper extent کنیم و سپس از دندان ثنایای تحتانی تا2cm زیر زائده زایفوئید فاصله را حساب کنیم این طولی است که می توان Ng Tube مؤثر گذاشت. چنان چه این طول کوتاه تر از این باشد لوله داخل مری،‌و اگر بزرگتر باشد در قسمت های تحتانی تر معده که محل ذخیره نیست قرار می گیرد در حالی که هدف از NgT وصل کردن خارج معده به محل ذخیره معده است (ان شاء الله وقتی وارد بخش شدید این مطلب را بهتر درک خواهید کرد).

مری در طول مسیر خود در مجاورت با عناصر فوق العاده مهم قرار می گیرد. در جلوی آن نای قرار گرفته، مری در میانه های مسیر خود در محاذات قلب و دهلیز قلب، سپس بعد از عبور از دهلیز در کنار برونکوس چپ قرار می گیرد و سپس وارد شکم می شود. لذا کلیه مشکلاتی که در این مسیر ایجاد می شود روی آناتومی مری تأثیر گذاشته. مثلاً بزرگی دهلیز یا قوس آئورت مری طبیعی بافتی مثل پوست دارد منتها لایه های سطحی دیگر شاخی نیست (non cornified squamous call) سطح مری توسط مخاط squamous پوشیده شده که یک لایه ژرمیناتیو (زایا) در Base آن قرار می گیرد که 15-10% کل ضخامت مخاط را تشکیل می دهد و به درون لایه non cornified نفوذ کرده و پیت ها را به وجود می آورد. به تدریج این سلول های زایا سلول های سطحی را به وجود می آورد و بافت مری را از صدمات ناشی از عبور غذا یا حرارت یا تغییرات ناگهانی PH حفظ می کند. لذا این لایه زایا به سرعت تکثیر پیدا کرده و هر 3 روز یکبار سلول های سطحی مری ریزش پیدا کرده و با سلول های جدید جایگزین می شود تا مری صدمه نبیند و به همین دلیل turn over بالای مری احتمالcancer هم وجود دارد. لذا هر عاملی که این turn over را زیاد کند مثل غذاهای داغ و بعضی مواد سمی مثل قارچ ها بافت را مستعد concer می کند. در زیر لایه زایا lamina propia قرار گرفته که شامل سلول های لنفوسیت و گاهاً ائوزینوفیل است. اما هرگز نوتروفیل در این لایه نیست و سیستم لنفاتیک هم در این لایه وجود ندارد لذا اگر concer در این بافت ایجاد شود و به زیر ناحیه L.P گسترش پیدا نکند (یعنی محدود به اپی تلیوم سطحی وL.P باشد) چون لنف در این ناحیه نیست به آن carcinoma insitue می‌گوییم. اما بعداً خواهید دید که به لحاظ وضعیت آناتومیک و خصوصیات بافت مری c.i به ندرت دیده می شود.

مری به دلیل مجاورت با یکسری عناصر تشریحی مهم دو طرف آن توسط 2 اسنفگتر محافظت می شود:

1- (UES) upper esophageal sphenter 2- (LES) lower esophageal sphengter

همانطور که دیدید کنار مری نای قرار گرفته لذا باید محتویاتی که قرار است از دهان وارد مری شود به نای نریزد و از طرفی محتویات داخل معده و مری هم به داخل نای نریزد و منجر به آسپیراسیون شود ک این کار را این دو اسنفگتر انجام می دهند.

USE 1- inferior constricter muscle 2- cricopharyngeal muscle

UES در شرایط استراحت (وقتی غذا نمی خوریم) به صورت انقباضی هستند. لذا مری که در وضعیت تغذیه به شکل استوانه نامنظم درمی آید در فاز استراحت این دو عضله منقبض شده و لذا دهانه فوقانی مری به شکل slit یا شکاف درمی آید.

بنابراین باعث می شود در شرایط fast محتویاتی که از مری می آید به این سد بالا یا شکاف برخورد کند و به ریه سرازیر نشود و منجر به آسپیراسیون نگردد.

لایه های مری از داخل به خارج؛ مخاط¬ زیر مخاط¬ عضلات حلقوی(circular): ایجاد پریستالیسم- آنچه که باعث پیش روی غذا در مری و رسیدن آن به معده- عضلات طولی (longitudinal): کوتاه شدن طول مری در حالت انقباض این عضلات و عبور غذا به معده.

سیستم عصبی مری: برای ایجاد حرکات دودی مری که از واگ هم شاخه چپ و هم راست آن در مری 2 شبکه عصبی را ایجاد می کند.

1- میانتریک: بین عضلات طولی و حلقوی مری 2- مایسنر یا زیرمخاطی

این سیستم عصب رسانی باعث انجام حرکات دودری مری به صورت حلقوی و کوتاه و بلند شدن طول مری غذا بدون هیچ مشکلی در مری هدایت شود. همه شما وقتی غذا می‌خورید اگر این عملکرد آناتومیک و فیزیولوژیک به طور طبیعی اتفاق بیفتد بدون هیچ احساس ناراحتی باید غذا به پایین هدایت شود. این غذا خوردن بستگی به سرعت ندارد و با هر سرعتی می توانید غذا بخورید فقط باید خوب جویده شود تا در مری پایین برود. قطر مری در قسمت قداحی- خلقی¬ 20mm و در قسمت عرضی 4cm موقع خوردن غذا گشاد می شود تا محتویات خود را منتقل کند و تا زمانی که این قطر مری (هم قدامی خلفی و هم قطر عرضی) به ¯13 میلی متر کوچک نشود شما هیچ احساسی در اشکال انتقال غذا نخواهید داشت که به این حالت reserve الای مری می گویند. بنابراین به تدریج که این مری کوچک می شود و قطر آن به 13mm می رسد شما به اشکال در انتقال غذا پی خواهید برد. این رزرو بالای مری و عدم اطلاع رسانی به ما در مواقع تنگی مری باعث می شود کانسر مری هیچ وقت در فاز insitue به ما مراجعه نکند. لذا کانسر فرصت پیدا می کند که رشد کند تا قطر مری به حد critical خود یعنی 13mm برسد و آن وقت این تنگی را احساس کنیم.

از نظر جنین شناسی مری foregut به وجود می آید، در کنار این f.g جوانه ریه وجود دارد که ریه از آن به وجود می آید. لذا این مجاورت مری و ریه به خاطر منشأ مشترک جنینی آنهاست.

حضرت مهدی (عج) «به راستی که علم ما بر اوضاع شما احاطه دارد و هیچ چیز از احوال شما بر ما پوشیده نیست».

فیزیولوژی مری:

اولین وظیفه ی مری در انتقال غذا این است که محتویات دهان را به داخل خود انتقال دهد (در دهان غذا تحت تأثیر عملکرد اختیاری شما است و بعد از فرو بردن غذا دیگر از اختیار ما خارج است).

Deglu tation: مکانیسمی غذا بدون اینکه وارد نای شود از دهان به مری منتقل شود. این مکانیسم تحت کنترل مرکز بلع بوده، مرکز بلع در مغز قرار دارد و کلیه فرامین که ناشی از حضور غذا در دهان است از طریق اعصاب زوج 7-9-10-12-5 به عنوان اعصاب آوران به مغز آمده و در ساقه مغز (مرکز بلع) موارد الیته شده و در هم آمیخته می شود سپس این اطلاعات از طریق اعصاب و ابران (C₁₂,C₁₀,C₇,C₅,C₃,C₂,C₁) به ناحیه حلق و حنجره آمده و به آن دستور می دهد که عمل Deglutation را شروع کند.

فرامین Deglutation باعث می شود دریچه نای توسط اپیگلوت بسته شود، سپس عضلات inf.const و cricopharyngeal از حالت انقباض درآمده و این slit که در بالای مری بود به شکل دایره یا بیضی نامنظم درآید، لذا از یک طرف راه ورود محتویات به ریه بسته شده و از طرف دیگر راه ورود آنها به مری باز می شود.

شرایطی که باعث می شود فشار UES پایین نیفتد وslit- دایره یا بیضی گردد:

1- زمانی که غذا می خوریم: حضور غذا در دهان ¬ ساقه مغز¬ باز شدن UES و بسته شدن نای توسط اپیکگلوت.

2- خواب عمیق

3- wet swallowing: شما به طور فیزیولوژیک هر دقیقه یکبار آب دهان خود را قورت می دهید که باعث شل شدن UES می شود.

4- increase of distal luminal pressure: در استفراغ این حالت اتفاق می افتد مری که تا به حال حرکات آن به سمت پایین بوده در استفراغ به سمت بالا منتقل می شود و فشار UES را ¯می کند.

جلسه سوم گوارش

از جلسه قبل: رینگ تحتانی مری :‌در این بیماری لایه عضلانی حلقوی فوق العاده ضخیم می‌شود و خصوصیت برجسته این بیماری این است که هر از گاهی دیس فاژی پیدا می‌کند. دیس فاژی به صورت (on and off)

: Gastric physiopathology stomach از forgut ایجاد می شود و قسمت بالای شکم را اشغال می کند بزرگترین عضو تو خالی بدن است که در شرایط استراحت cc 200 مایع در خود دارد و با شروع تغذیه حجمی حدود 2200 در خود می تواند ایجاد کند.

دو انحنای کوچک و بزرگ دارد.

• از نظر طبقه بندی

- fondus

- کاردیا (زیرمری)

- Body (زیر کاردیا)

- انتروم (قسمت تحتانی معده)

- انتروم در انتها توسط دریچه پیلوروس محدود می‌شود.

• از نظر آناتومی مجاورت دارد با :

- Spleen

- پانکراس (در خلف)

- کولون ترانسورس (جلو)

- لوب چپ و قسمتی از لوب راست کبد

• از نظر عضلانی :

- عضله مایل

- عضله حلقوی

- عضله طولی

• فیزیولوژی معده :

- فیزیولوژی حرکتی

- ترشحی (Secretory)

فیزیولوژی حرکتی معده : از نظر حرکتی در واقع معده دو ارگان است که در یک ارگان تعبیه شده است.

الف – انتروم پیلوروس عمل خربالگری و خرد کردن و آسیاب کردن – تا در رودة کوچک غذا جذب شود.

ب – کاردیا / فوندوس / بادی محل ذخیره غذا در GI

• · : small intestinc سطحی حدود 200 ایجاد می کند. و تنها مواد غذایی را می تواند جذب کند که < 1mm="">

این کوچک کردن اندازه و قابل استفاده بودن مواد غذایی برای این سطح در روده کوچک وظیفه عملکردی فیزیولوژی معده در بعد حرکتی است.

حضور 3 مادة مهم در فیزیولوژی حرکتی معده نقش دارد :

- اسید معده

- Free faty acid که از چربیها ایجاد می شود.

- پریستالتیسم های قوی در معده

این 3 فاکتور مواد غذایی را کوچک می کند تا مناطق بعدی GI بتوانند از آن ها استفاده کنند.

در معده در شرایط فیزیولوژیک تغییرات بسیار ناچیز است یعنی با حجم از cc200 در شرایط استراحت به cc 2200 در شرایط feed فشار فقط mm/Hg 1 افزایش پیدا می‌کند.

مکانیسم : برای اینکه معده بتواند این کا را انجام دهد به تدریج که مواد غذایی وارد معده می شوند و انباشته می شوند هنگامی که فشار داخل معده از حد mm Hg 1 افزایش یافت از ناحیة فوندوس رفلکس فوندوانتریک شروع می شود و این حرکات پریستالتیک قوی به سمت پیلور پیش می روند دریچة پیلور می تواند خود را از اندازه mm 1 تا mm 25 باز کند.

باید پریستالتیسم که از ناحیه فوندوس به سمت پیلور می رود پیلور خود را منقبض می‌کند و اندازة خود را به mm 1 می‌رساند تا فقط اجازه دهد اجسامی که به اندازه mm 1 کوچک شده اند عبور کنند تا روده بتواند استفاده کند و به این ترتیب فشار داخل معده از mm Hg 1 تجاوز نمی کند.

جریان رودخانه ای : خروج مواد از طریق پیلور براساس جریان رودخانه ای است طبق این قانون اجسام با وزن مولکولی کوچک وسط قرار می گیرند و اجسام با وزن مولکولی بزرگتر در اطراف قرار می‌گیرند وقتی این مواد با پریستالتیسم به سمت پیلور هدایت می شوند اجسامی که وزن مولکولی کم دارند در وسط جریان قرار دارند تا از پیلور عبور کنند. اما اجسام درشت تر که در اطراف هستند به دیوارة اطراف پیلور برخورد می کنند و به داخل معده بازگشت داده می شود و دوباره کوچک می شوند.

تمام این فرآیندها از همان ابتدای شروع غذا خوردن در معده ایجاد می شود تا فشار داخل معده پیدا نکند.

هر عاملی که باعث شود این فشار داخل GI از حد mmHg 1 پیدا کند این جریانات از محدوده فیزیولوژی خارج می شود پاتوفیزیولوژی بیماری

1- اگر در مقابل جریان رودخانه ای غذا انسداد باشد مثل cancer معده فشار داخل معده پیدا می کند و فرد از وجود غذا در معده آگاهی پیدا می‌کند.

2- اگر التهاب در معده وجود داشته باشد و چیزهای معده بزرگ شوند به دلیل اشغال حجم توسط چین های بزرگ فشار داخل معده و احساس آگاهی از معده پیدا می‌کنیم.

3- اگر Spleen یا کبد بزرگ شوند که اجازه ندهند معده حجم دهد تا cc 2200 مایع در خود جای دهد فشار داخل معده و شکلی که ایجاد می شود syspepsia

شایع ترین تظاهر بیماریهای معده و دئودنم دیس پپسیا می باشد.

dyspepsia : هر گونه آگاهی از ناحیه سردل (اپی گاستر)

دیس پپسی با اشکال مختلف توسط مردم بیان می شود مثل :

احساس درد

احساس سوزش

چنگ زدن

ضعف سردل

ماهیت همه یکی است

2- فیزیولوژی ترشحی معده : اصلی ترین ماده ای که معده توسط سلول پریتال (در فوندوس و بادی) ترشح می کند اسید است که روزانه 60 امیلی اسمول اسید تولید می‌شود.

دو وظیفة اسید

حذف Ag (اولین سد در مقابل Ag اسید)

هضم por ها (اصلی ترین مادة پروتئولیتیک بدن اسید)

خرید فایل