این مقاله براساس طرح تحقیق «طراحی الگوی ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی» تنظیم گردیده است. ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی یکی از مهمترین و ضروری ترین و و در عین حال پیچیده ترین و مسئله برانگیزترین وظایف نظام آموزش در کلیه سازمان ها و انواع آموزش های تخصصی ضمن خدمت به شمار می آید.
این تحقیق براساس مطالعات گسترده کتابخانه ای و استفاده از نظرات و راهنمایی های علمای امر و نیز نتایج حاصل از فعالیت های میدانی شامل گردآوری اطلاعات از مدیران، سرپرستان، روسا و کارمندان شرکت توسعه نیشکر انجام شده است. اطلاعات و داده های میدانی به وسیله پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری و با استفاده از تحلیل گر آماری SPSS، مولفه ها، عوامل و شاخص های مورد مطالعه، تجزیه و تحلیل و بررسی شدند. این طرح در مجموع به دنبال الگویی مناسب برای ارزشیابی اثربخشی دوره های آموزشی شرکت مذکور است، لذا براساس اطلاعات جمع آوری شده از دو رشته فعالیت صورت گرفته، الگوی مناسب شناسایی، اصلاح و ویرایش شده و سپس برای سنجش اثربخشی دوره های آموزشی آن شرکت ارایه گردیده است.
فهرست مطالب
چکیده
مقدمه
طرح مسئله
دلایل تعیین اثربخشی برنامه های آموزشی
پیشینه تحقیق
تعدد در رویکرد و مدل های ارزیابی
یافته های تحقیق
معرفی الگوی پیشنهادی
ویژگی های فردی
ویژگی های آموزشی
ویژگی های سازمانی
عوامل موثر بر انتقال و کاربرد آموخته های آموزش در محیط کار از دید پاسخ دهندگان
الگوی مناسب برای ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی شرکت توسعه نیشکر وصنایع جانبی
مراحل ارزیابی اثربخشی آموزش مطابق با الگوی پیشنهادی
نتیجه گیری وپیشنهادها
منابع
جدول شماره ( 1 ) شاخص های فاکتور محیط در الگوی انتقالی
جدول شماره (2 ) شاخص های فاکتور ویژگی مشارکت کنندگان در دوره براساس الگوی انتقالی
جدول شماره ( 3 ) شاخص های فاکتور طراحی دوره آموزشی بر اساس الگوی انتقالی
جدول شماره(4): ضریب آلفای کل پرسشنامه
جدول شماره(5): ضریب آلفای هر یک از مولفه ها
جدول شماره(6) آلفای کرونباخ عوامل شانزده گانه پرسشنامه
تحقیق حاضر به ارزیابی اثر بخشی نظام آموزشی کاردانش رشته نقشه کشی ساختمان با تاکید بر عناصر نه گانه فرانسیس کلاین پرداخته است .تابه مطلوبیت وانسجام درونی هر یک از عناصربرنامه با یکدیگروهمچنین همراستایی هریک از اجزا برای تحقق اهداف آموزشی پی ببرد.در این تحقیق ابتدا به تعاریف وشکل گیری نظام آموزشی کاردانش ونظریه ها والگوهای برنامه درسی وپس از آن به ارزشیابی آموزشی ، که یکی از مهمترین مراحل برای تائید صحت اجرای برنامه می باشد پرداخته شده است تا به این نتیجه برسیم که اجرا برنامه درجهت مطلوب سرمایه گذاری قرارگرفته است، درغیراینصورت تعیین شود که نقاط ضعف برنامه چیست وچه گامهایی برای اصلاح آن باید صورت گیرد.
هدف دیگر تحقیق ، تعیین میزان مطلوبیت پذیرش دانش آموزان ، تعیین میزان بستر دانش افزایی مدرسین از طرف سازمان با توجه به اهداف برنامه می باشد.
تحقیق برای ارزیابی عناصر برنامه هشت سوال اصلی وبرای ارزیابی مطلوبیت پذیرفته شدگان رشته(دانش آموزان ) وارزیابی دانش افزایی مدرسین هرکدام یک سوال اصلی مطرح نموده و با 46 سوال فرعی با مقیاس چهار رتبه ای لیکرت درپرسشنامه محقق ساخته ، سنجیده شده است. روایی پرسشنامه توسط10 نفر از اساتیدرشته علوم تربیتی واعتبار آن پس از پاسخگویی پرسشنامه توسط 30 نفر از مدرسین رشته برابر با92/0 بدست آمده وتایید شده است ،پس ازجمع آوری پرسشنامه توسط مدرسین مناطق 19 گانه آموزش وپرورش که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، به بررسی داده ها پرداخته شده ونتایج ذیل حاصل گردیده است:
در تحلیل استنباطی ابتدا از آزمون x2 برای سنجش وابستگی هرگزینه سوال به سوال اصلی تحقیق پرداخته شده است .آنگاه احتمال انتخاب هر یک از4گزینه مساوی وبرابر 4/1 هر سوال مورد بررسی قرارگرفته است، نتایج آزمون x2 وابستگی هر یک از سوالات فرعی به سوالات پرسشنامه را تایید نموده است .
دررد یا پذیرش سوال ها از آزمون رتبه علامت ویلکاکسون استفاده شده است واین آزمون به دو صورت سوال ها را مورد بررسی قرارداده است :
در بررسی سوالات تحقیق با درصد اصمینان 95 نتایج ذیل حاصل گردید.
سوال 1: مواد آموزشی گنجانده شده در برنامه درسی براساس نیاز جامعه سنجش نشده است
سوال 2: ذی نفعان آموزشی ازاهداف این رشته آنگونه که تعریف شده رضایت ندارند
سوال 3: محتوای ارائه شده بافعالیتهای یادگیری و راهبردهای یاددهی - یادگیری مطابقت دارند
سوال 4: برنامه درسی تدوین شده با برنامه درسی اجرا شده مطابقت دارد
سوال 5: مواد آموزشی ، درجهت تحقق اهداف برنامه نمی باشد
سوال 6: ارزشیابی درجهت بهبود کیفیت یاددهی – یادگیری می باشد واز مطلوبیت برخوردارنیست
سوال 7: مطلوبیت تدریس این رشته ورضایت دانش آموختگان آن .تامین شده است
سوال 8: فضا وزمان اختصاص داده شده از مطلوبیت برخوردار است
سوال 9: معیار پذیرش دانش آموزان با اهداف نظام هماهنگی دارد
سوال 10: برای نیروهای آموزشی مطابق با نیاز رشته در جهت اهداف ،بستر دانش افزایی تامین نشده اس.
مشخص کردن رابطه کیفیت زندگی کاری با عملکرد مدیران گروه های آموزشی
زندگی عصر صنعتی بطور سنتی بر پیشرفت فن آوری، بهره وری و رشد تاکید داشته است و انسان بطور ضمنی و یا آشکارا به همراه زمین و سرمایه بعنوان یکی از عوامل تولید مطرح شده است. از آن جا که بین رویه های مدیریت منابع انسانی و کیفیت زندگی کاری رابطه مستقیمی وجود دارد، لذا حیات مجدد بخشیدن به کارکنان از طریق ارتقا کیفیت زندگی کاری ایشان کلید موفقیت هر سازمانی محسوب می شود(محب علی،1373: 54- 39).
توجهی که امروز به کیفیت زندگی کاری می شود بازتابی است از اهمیتی که همگان برای آن قائل هستند. کارکنان درخواست دارند در کارشان نظارت و دخالت بیشتری داشته باشند و مانند یک مهره در یک دستگاه بزرگ بشمار نیایند. هنگامی که با کارکنان با احترام رفتار شود و آنان فرصت بیان اندیشه های خود را داشته و در تصمیم گیری ها بیشتر دخالت کنند واکنش مطلوب و مناسب از خود نشان خواهند داد(دولان و شولر،1376: 355).
مفهوم کیفیت زندگی کاری در حال حاضر مربوط به فلسفه ای در سازمانهاست که می خواهد شان و منزلت کارکنان را افزایش دهد، تغییراتی در فرهنگ سازمانی ایجاد کند و رفاه فیزیکی و روحی کارکنان را افزایش دهد. در بعضی سازمانها، برنامه های کیفیت زندگی کاری قصد دارند،اعتماد، درگیری و توانایی حل مسئله کارکنان را افزایش دهند و در نتیجه رضایت و اثربخشی سازمانی را افزایش دهند(نامبی[1]،2003: 148).
نامبی به نقل از گری و استارک[2](2003)می گوید: اگر کارکنان احساس عدم پیشرفت در کارشان کنند، احتمال وفادار ماندن آنها به سازمان کم می شود و احتمال دارد به خرابکاری، غیبت و تجاوز به حقوق دیگران اقدام نمایند و یا ممکن است از خستگی یا فشارهای کار رنج ببرند که بطور زیان آوری هم کیفیت زندگی کاری و هم بهره وری را تحت تاثیر قرار دهند(نامبی،2003: 148).
فرضیه چهارم(قانونگرایی در سازمان)
با توجه به نتایج بدست آمده از فرضیه چهارم پیشنهاد می شود که:
فرضیه پنجم(وابستگی اجتماعی)
با توجه به نتایج بدست آمده از فرضیه پنجم پیشنهاد می شود که:
فرضیه ششم(فضای کلی زندگی)
با توجه به نتایج بدست آمده از فرضیه ششم پیشنهاد می شود که:
فرضیه هفتم(انسجام اجتماعی)
با توجه به نتایج بدست آمده از فرضیه هفتم پیشنهاد می شود که:
فرضیه هشتم(توسعه قابلیتهای انسانی)
با توجه به نتایج بدست آمده از فرضیه هشتم پیشنهاد می شود که:
پژوهشگر امیدوار است انجام این پژوهش مانند هر پژوهش دیگری بتواند انگیزه و محرکی برای انجام پژوهشهای بعدی در زمینه کیفیت زندگی کاری گردد. لذا پیشنهاد می گردد پژوهشهای زیر توسط پژوهشگران علاقمند انجام شود:
پایان نامه مشخص کردن رابطه کیفیت زندگی کاری با عملکرد مدیران گروه های آموزشی
زندگی عصر صنعتی بطور سنتی بر پیشرفت فن آوری، بهره وری و رشد تاکید داشته است و انسان بطور ضمنی و یا آشکارا به همراه زمین و سرمایه بعنوان یکی از عوامل تولید مطرح شده است. از آن جا که بین رویه های مدیریت منابع انسانی و کیفیت زندگی کاری رابطه مستقیمی وجود دارد، لذا حیات مجدد بخشیدن به کارکنان از طریق ارتقا کیفیت زندگی کاری ایشان کلید موفقیت هر سازمانی محسوب می شود(محب علی،1373: 54- 39).
توجهی که امروز به کیفیت زندگی کاری می شود بازتابی است از اهمیتی که همگان برای آن قائل هستند. کارکنان درخواست دارند در کارشان نظارت و دخالت بیشتری داشته باشند و مانند یک مهره در یک دستگاه بزرگ بشمار نیایند. هنگامی که با کارکنان با احترام رفتار شود و آنان فرصت بیان اندیشه های خود را داشته و در تصمیم گیری ها بیشتر دخالت کنند واکنش مطلوب و مناسب از خود نشان خواهند داد(دولان و شولر،1376: 355).
مفهوم کیفیت زندگی کاری در حال حاضر مربوط به فلسفه ای در سازمانهاست که می خواهد شان و منزلت کارکنان را افزایش دهد، تغییراتی در فرهنگ سازمانی ایجاد کند و رفاه فیزیکی و روحی کارکنان را افزایش دهد. در بعضی سازمانها، برنامه های کیفیت زندگی کاری قصد دارند،اعتماد، درگیری و توانایی حل مسئله کارکنان را افزایش دهند و در نتیجه رضایت و اثربخشی سازمانی را افزایش دهند(نامبی[1]،2003: 148).
نامبی به نقل از گری و استارک[2](2003)می گوید: اگر کارکنان احساس عدم پیشرفت در کارشان کنند، احتمال وفادار ماندن آنها به سازمان کم می شود و احتمال دارد به خرابکاری، غیبت و تجاوز به حقوق دیگران اقدام نمایند و یا ممکن است از خستگی یا فشارهای کار رنج ببرند که بطور زیان آوری هم کیفیت زندگی کاری و هم بهره وری را تحت تاثیر قرار دهند(نامبی،2003: 148).
فرضیه چهارم(قانونگرایی در سازمان)
با توجه به نتایج بدست آمده از فرضیه چهارم پیشنهاد می شود که:
فرضیه پنجم(وابستگی اجتماعی)
با توجه به نتایج بدست آمده از فرضیه پنجم پیشنهاد می شود که:
فرضیه ششم(فضای کلی زندگی)
با توجه به نتایج بدست آمده از فرضیه ششم پیشنهاد می شود که:
فرضیه هفتم(انسجام اجتماعی)
با توجه به نتایج بدست آمده از فرضیه هفتم پیشنهاد می شود که:
فرضیه هشتم(توسعه قابلیتهای انسانی)
با توجه به نتایج بدست آمده از فرضیه هشتم پیشنهاد می شود که:
پژوهشگر امیدوار است انجام این پژوهش مانند هر پژوهش دیگری بتواند انگیزه و محرکی برای انجام پژوهشهای بعدی در زمینه کیفیت زندگی کاری گردد. لذا پیشنهاد می گردد پژوهشهای زیر توسط پژوهشگران علاقمند انجام شود:
طراحی فضای آموزشی
از آنجا که معماری یک فرایند فرهنگی بسیار تاثیر گذار بر ذهنیت جوامع بشری است , پیچیدگیهای منحصر به فردی دارد. این پیچیده گیها در جوامعی که چالشهای تاریخی , فرهنگی زیادی پشت سر گذاشته اند , از شدت و اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.معماران که بنا به تعریف متفکران و فرهنگسازان , پیشگامان جامعه هستند , نقش ویژه ای در حرکت تمدن سازی اینگونه جوامع بعهده دارند.اگر پنداریم که معماری , خود قابلیت دگرگونی اجتماعی را دارا می باشد , با برانداختن کنش های متقابل اجتماعی و ایجاد کنش و واکنش و تعاملی صحیح و مستمر ما بین سه اصل انسان , معماری , فرهنگ خواهیم توانست با وارونه کردن فضاهای منفی قلمروئی به رشد رسیده را تعریف نمائیم.به بیان دیگر معماری نوعی دگرگونی متعالی اندیشه هاست و هنر طبیعت و هنر زائیده دست بشری تلاشی عظیم برای رسیدن به بیانی پایدار است که بتواند دغدغه های جاوید شدن و ماندگاری را پاسخ دهد.
وضعیت مدیریت آموزشی در منطفه و میزان انطباق برنامه درسی اجرا شده با آن
وظیفه نظام آموزشی ایجاد و انتقال رفتارها و نگرشهای مطلوب و مورد نیاز جامعه و فراگیران از طریق برنامههای درسی با هدایت معلمان است. در نظام کنونی ما تأکید بر مواد و محتوای درسی نسبت به سایر مؤلفههای آموزشی بیشمار است و «کتاب درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانشآموزان محسوب میشود و یکی از مهمترین نقشها را ایفا مینماید به عبارت دیگر در کشور ما بیشتر فعالیتهای آموزشی در چارچوب کتاب درسی صورت میگیرد» در نظام آموزش و پرورش رسمی ما، فعالیتهای سازمان نهضت سوادآموزی به لحاظ مخاطب کمسواد و بیسواد که رقم قابل توجهی از جمعیت ۱۰ سال به بالا کشور را شامل میشود از اهمیت خاص و قابل توجهی برخوردار است.تحقیقات نشان داده که سوادآموزی در توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، دینی و سیاسی اثر مثبت داشته است که در این میان سهم منابع و کتابهای آموزشی را نباید نادیده گرفت. محتوای کتابهای آموزشی بزرگسالان نقش حیاتی در بهبود زندگی آنها دارد و اگر در ارتباط با مسائل و نیازهایشان باشد مورد استفاده قرار گرفته و عملاً مؤثر خواهد بود. آموزش سوادآموزان زمانی نقش خود را خوب ایفا میکند که محتوای آموزش تدوین شده دربرگیرنده اهداف برنامه درسی باشد.سازمان نهضت سوادآموزی نیز براساس مصوبه هشتصد و سی و سومین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش موظف به اجرای ساختار جدید (مرحله اول آموزش بزرگسالان) شد؛ این مرحله در سه عنوان دوره تعریف شده است: ۱ـدوره سوادآموزی ۲ـ دوره تحکیم سواد ۳ـ دوره انتقالاولین دوره از مرحله آموزش بزرگسالان (دوره سوادآموزی) به منظور دستیابی افراد بزرگسال به حداقل سواد است که به منظور تحقق اهدافی مبنیبر: کسب مهارت خواندن و نوشتن ـ فهم و درک متون ساده فارسی ـ انجام محاسبات ریاضی در حد چهارعمل اصلی ـ آشنایی با قرآن و کسب مهارتهای اولیه روخوانی قرآن ـ آشنایی بیشتر با معارف دینی و فرهنگ اسلامی به میزان حداقل ۴۰۰ و حداکثر ۵۰۰ ساعت آموزش طراحی و اجرا میشود. برای تحقق اهداف فوق در این دوره، دو عنوان کتاب سواد آموزی 1 و 2 طراحی و در چرخه فرآیند آموزش قرار گرفته است. به منظور تعیین میزان مناسب بودن محتوای تعیین شده برای فراگیران باید محتوا مورد ارزشیابی قرار گیرد و از جنبههای مختلف تحت عنوان تحلیل کتب درسی بررسی شود. یکی از این جنبهها اهداف برنامه درسی دوره سوادآموزی است که در قالب دو کتاب تدوین شده است. به منظور تعیین میزان کفایت و پوشش محتوای تعیین شده برای سوادآموزان نیز لازم است محتوای این دوره مورد ارزشیابی قرار گیرد، هرچه میزان انطباق محتوای کتابهای درسی با اهداف تعیین شده بیشتر باشد توفیق تحقق اهداف دوره بیشتر خواهد بود. در این راستا پژوهش حاضر در صدد است محتوای دورهی سوادآموزی را در راستای کفایت و پوشش اهداف برنامه درسی دورهی سوادآموزی برای کتابهای تازه تالیف بررسی کند(علاقه بند،1384). بنابراین پژوهشگر به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که آیا برنامه های درسی اجرا شده مدیریت آموزشی با نیاز های دانشجویان منطبق است ؟
فهرست مطالب.. 2
مقدمه. 3
بیان مسئله. 4
اهمیت و ضرورت پژوهش... 6
اهداف پژوهش... 7
تعاریف عملیاتی و نظری.. 8
مدیریت آموزشی.. 8
برنامه ریز درسی.. 8
مفاهیم نظری.. 9
فراگرد مدیریت.. 9
تعریف مدیریت آموزشی.. 9
ضرورت مدیریت آموزشی.. 10
اهداف مدیریت آموزشی.. 11
مهارتهای سهگانه مدیریت.. 11
کارکردهای مدیریت آموزشی.. 12
ویژگیهای مدیر آموزشی.. 13
ضرورت و اهمیت مدیریت آموزش... 14
مفاهیم و تعاریف مدیریت آموزشی.. 15
ماهیت رشته مدیریت آموزشی.. 17
مشهورترین اندیشمندان رشته مدیریت آموزشی.. 18
برنامه ریزی درسی.. 21
عوامل مهم در افت تحصیلی دانشجویان عبارتند از. 23
راهکارهایی برای کاهش افت تحصیلی.. 26
مدیریت آموزشی و افت تحصیلی.. 29
ارزیابی آموزشی.. 32
نتیجه گیری.. 34
وضعیت مدیریت آموزشی در منطفه و میزان انطباق برنامه درسی اجرا شده با آن
وظیفه نظام آموزشی ایجاد و انتقال رفتارها و نگرشهای مطلوب و مورد نیاز جامعه و فراگیران از طریق برنامههای درسی با هدایت معلمان است. در نظام کنونی ما تأکید بر مواد و محتوای درسی نسبت به سایر مؤلفههای آموزشی بیشمار است و «کتاب درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانشآموزان محسوب میشود و یکی از مهمترین نقشها را ایفا مینماید به عبارت دیگر در کشور ما بیشتر فعالیتهای آموزشی در چارچوب کتاب درسی صورت میگیرد» در نظام آموزش و پرورش رسمی ما، فعالیتهای سازمان نهضت سوادآموزی به لحاظ مخاطب کمسواد و بیسواد که رقم قابل توجهی از جمعیت ۱۰ سال به بالا کشور را شامل میشود از اهمیت خاص و قابل توجهی برخوردار است.تحقیقات نشان داده که سوادآموزی در توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، دینی و سیاسی اثر مثبت داشته است که در این میان سهم منابع و کتابهای آموزشی را نباید نادیده گرفت. محتوای کتابهای آموزشی بزرگسالان نقش حیاتی در بهبود زندگی آنها دارد و اگر در ارتباط با مسائل و نیازهایشان باشد مورد استفاده قرار گرفته و عملاً مؤثر خواهد بود. آموزش سوادآموزان زمانی نقش خود را خوب ایفا میکند که محتوای آموزش تدوین شده دربرگیرنده اهداف برنامه درسی باشد.سازمان نهضت سوادآموزی نیز براساس مصوبه هشتصد و سی و سومین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش موظف به اجرای ساختار جدید (مرحله اول آموزش بزرگسالان) شد؛ این مرحله در سه عنوان دوره تعریف شده است: ۱ـدوره سوادآموزی ۲ـ دوره تحکیم سواد ۳ـ دوره انتقالاولین دوره از مرحله آموزش بزرگسالان (دوره سوادآموزی) به منظور دستیابی افراد بزرگسال به حداقل سواد است که به منظور تحقق اهدافی مبنیبر: کسب مهارت خواندن و نوشتن ـ فهم و درک متون ساده فارسی ـ انجام محاسبات ریاضی در حد چهارعمل اصلی ـ آشنایی با قرآن و کسب مهارتهای اولیه روخوانی قرآن ـ آشنایی بیشتر با معارف دینی و فرهنگ اسلامی به میزان حداقل ۴۰۰ و حداکثر ۵۰۰ ساعت آموزش طراحی و اجرا میشود. برای تحقق اهداف فوق در این دوره، دو عنوان کتاب سواد آموزی 1 و 2 طراحی و در چرخه فرآیند آموزش قرار گرفته است. به منظور تعیین میزان مناسب بودن محتوای تعیین شده برای فراگیران باید محتوا مورد ارزشیابی قرار گیرد و از جنبههای مختلف تحت عنوان تحلیل کتب درسی بررسی شود. یکی از این جنبهها اهداف برنامه درسی دوره سوادآموزی است که در قالب دو کتاب تدوین شده است. به منظور تعیین میزان کفایت و پوشش محتوای تعیین شده برای سوادآموزان نیز لازم است محتوای این دوره مورد ارزشیابی قرار گیرد، هرچه میزان انطباق محتوای کتابهای درسی با اهداف تعیین شده بیشتر باشد توفیق تحقق اهداف دوره بیشتر خواهد بود. در این راستا پژوهش حاضر در صدد است محتوای دورهی سوادآموزی را در راستای کفایت و پوشش اهداف برنامه درسی دورهی سوادآموزی برای کتابهای تازه تالیف بررسی کند(علاقه بند،1384). بنابراین پژوهشگر به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که آیا برنامه های درسی اجرا شده مدیریت آموزشی با نیاز های دانشجویان منطبق است ؟
فهرست مطالب.. 2
مقدمه. 3
بیان مسئله. 4
اهمیت و ضرورت پژوهش... 6
اهداف پژوهش... 7
تعاریف عملیاتی و نظری.. 8
مدیریت آموزشی.. 8
برنامه ریز درسی.. 8
مفاهیم نظری.. 9
فراگرد مدیریت.. 9
تعریف مدیریت آموزشی.. 9
ضرورت مدیریت آموزشی.. 10
اهداف مدیریت آموزشی.. 11
مهارتهای سهگانه مدیریت.. 11
کارکردهای مدیریت آموزشی.. 12
ویژگیهای مدیر آموزشی.. 13
ضرورت و اهمیت مدیریت آموزش... 14
مفاهیم و تعاریف مدیریت آموزشی.. 15
ماهیت رشته مدیریت آموزشی.. 17
مشهورترین اندیشمندان رشته مدیریت آموزشی.. 18
برنامه ریزی درسی.. 21
عوامل مهم در افت تحصیلی دانشجویان عبارتند از. 23
راهکارهایی برای کاهش افت تحصیلی.. 26
مدیریت آموزشی و افت تحصیلی.. 29
ارزیابی آموزشی.. 32
نتیجه گیری.. 34
فصل نامهی انجمن علمی و آموزشی معلمان زبان و ادبیات فارسی استان آذربایجانشرقی
خاتم عشق
به نور ماه شبی را اگر وضو بکنی |
به پیش دوست خودت را سپید رو بکنی |
عزیز مصر کجا و غلام چون یوسف؟! |
تو هم به دست بیاری گر آرزو بکنی |
شکسته دل منشین میرسی به خاتم عشق |
به طول شب چو سلیمانه جستجو بکنی |
ترانههای اجابت به گوش جان شنوی |
اگر به راز و نیاز شبانه خو بکنی |
شعیب زحمت موسی جهیز دختر کرد |
بدون رنج چرا اجرت آرزو بکنی |
ز هجر طرّه و تارت گرفته چاک دلم |
مگر به سوزن مژگان زنو رفو بکنی |
احمد احمدی «فانی»
زمستان 69
سیمای جانوران در شاهنامه
فریدون شیرازی- عجبشیر
کلید واژهها: اژدها، سیمرغ، گاو، دیو، مار، رستم، اسفندیار، اهریمن، اهورا
به نام خداوند بخرد نواز
چکیده:
جانوران گوناگونی به صورتهای غیرعادی در داستانهای حماسی به ویژه در لابهلای داستانهای شاهنامهی فردوسی به ایفای نقش پرداختهاند.
نگارنده در این مقاله کوشیده است به بررسی این جانوران شگفت و ویژگیهای خارقالعادهی انها بپردازد.
دنیای حماسه تلفیقی از خوبیها و بدیها و میدان پیکار پاکیها با ناپاکیهاست. دنیایی است که در آن نیروهای اهورایی با اهریمن و اهریمن صفتان به پیکار برمیخیزند. قهرمانان حماسه سرتاسر زندگی خود را در مبارزه با زشتیها و پلشتیها صرف میکنند. گاهی این زشتیها به صورت موجودات عینی در آوردگاههای حماسی ظاهر میشوند و گاهی چون داستان گذر سیاوش از آتش مبارزه با یک اندیشهی اهریمنی بوده، قهرمان حماسه یک قهرمان معنوی ناب جلوهگر میشود. یکی از ویژگیهای مهم هر حماسه خرق عادت در حوادث آن است؛ یعنی درلابهلای متون حماسی با حوادث، شخصیتها و موجوداتی برخورد میکنیم که خارقالعادهاند. در عالم طبیعت یا وجود ظاهری و عینی ندارند یا ویژگیهایی که در حماسه از آن برخوردارند در عالم واقع عاری از آن هستند. حضور فعال و چشمگیر حیوانات یکی از اصول لاینفک حماسههای طبیعی است. در داستانهای اثر جاویدان حماسه سرای توس، حکیم ابوالقاسم فردوسی جانوران متعددی با ویژگیهای کاملاً منحصر به فرد باعث آفرینش صحنههای رزمی و حماسی بسیار جذابی شدهاند. برای آشنایی بیشتر با این موجودات و صفات و کردار ماورای طبیعی که دارند به بررسی سیمای آنها در شاهنامه میپردازیم:
1- اژدها
«در فارسی به صورتهای اژدر، اژدرها ودر عربی، تنّین و ثعبان به کار میرود. جانوری است اساطیری به شکل سوسماری عظیم و دارای دو پر که آتش از دهان میافکند و پاس گنجهای زیرزمینی میداشته است. این جانور عظیم و فراخ دهان و بسیار دندان و دراز بالا، در بسیاری از داستانهای عامیانه به عنوان مظهر شرّ حضور یافته و تقریباً در همهی موارد، قهرمان داستان بر او پیروز میشود. در اساطیر ایرانی، اهریمن پس از آن که مدت هزار سال از بیم کیومرث یارای مخالفت با اورمزد را نداشت، به تحرک «جه» دیو مؤنّث و نمایندهی زنان، بر اورمزد شورید و چون اژدهایی از زمین برآمد و با تمامی دیوان به پیکار نور شتافت. در شاهنامه از نبرد قهرمانان با اژدها به دفعات یاد شده است. «اژدهاک» یا اژدهای سه سرِ اوستا، که همان ضحاک است، با چهرهی بشری در شاهنامه تجلّی میکند. در شاهنامه موارد بسیاری هست که در فش پهلوانان اژدهافش تصویر شدهاند».[1]
«گشتاسب» در دیار روم اژدهایی را میکشد.[2] یکی از این اژدهایان را «سام» در درّهی «کشف» با گرز از پای در میآورد. اردشیر بابکان «کرم هفتواد» را که خود نوعی اژدهاست نابود میکند و بهرام گور نیز دو بار بر اژدها پیروز میشود.
موضوع سومین خان رستم نابود ساختن یم اژدهای سهمگین و آتشین دهان است:
«ز دشت اندر آمد یکی اژدها |
| کزو پیل گفتی نیابد رها.... |
سوی رخش رخشنده بنهاد روی |
| دوان اسپ شد سوی دیهیم جوی... |
بزد تیغ و بنداخت از بر سرش |
| فرو ریخت چون رود خون از برش...» |
(شاهنامه 2/213 به بعد)[3]
از ویژگی خارقالعادهای که این اژدهایان دارند، نیروی تکلم آنان است؛ به طوری که در خان سوم یک حالت مناظره مانند بین اژدها و رستم پدید میآید و رجز خوانی مختصری قبل از مبارزه از جانبین سر میزند.
از دیگر صحنههای جذابی که در شاهنامه «اژدها» وارد عرصهی ناورد میشود، در سومین خان از هفت خان اسفندیار است. پهلوان به دین و رویین تن شاهنامه بعد از این که در خان اول و دوم بر گرگان و شیران چیره میشود، در مورد خان سوم از «گرگسار» بداندیش سؤال میکند. او در
جواب اسفندیار میگوید:
«یکی اژدها پشت آید دژم |
| که ماهی برآرد ز دریا به دم |
همی آتش افروزد از کام اوی |
| یکی کوه خار است اندام اوی» |
(شاهنامه 6/978 به بعد)
اسفندیار برای کشتن این اژدها در داخل صندوقی جای میگیرد واژدها را همراه با دو اسب که گردونه و صندوق را حمل میکردند به کام خود میکشد؛ قهرمان رویین تن از داخل صندوق بیرون میآید و آن را میکشد. ویژگیهایی که حکیم توس بر این اژدها بر شمرده از این قرارند:
«ز جای اندر آمد چو کوه سیاه |
| تو گفتی که تاریک شد چرخ و ماه |
دو چشمش چو دو چشم تابان ز خون |
| همی آتش آمد ز کامش برون» |
(شاهنامه 6/976)
2- اسب
«اسب یا اسپ از روزگاران کهن در اساطیر ملل مورد توجه بوده و به نگهبانی و تیمار این حیوانات سودمند که به صفات تند و تیز و چالاک و دلیر و پهلوان موصوف است، اهتمام داشتهاند. در فرهنگ ایران به ویژه اسب و گردونه از زمانهای کهن مورد استفاده بوده است. آن را «شاه چرندگان» دانستهاند. پیامبر اسلام(ص) نیز فرموده است: «اَلْخَیرُُ معَقوُدٌ فی نَواصِیالخَیلِ» (نیکی به پیشانی اسبان باز بسته است).
نام بسیاری از بزرگان و شاهان با واژهی «اسب» ترکیب یافته است؛ از جمله: گرشاسپ (دارندهی اسب لاغر)، ارجاسپ (دارندهی اسب ارجمند)، لهر اسپ (تند اسب)، گشتاسب (دارندهی اسب از کار افتاده)، تهماسپ (دارندهی اسب فربه زورمند)، هوسپ (دارندهی اسب خوب)، بیور اسپ (دارندهی ده هزار اسب)، شیداسپ (دارندهی اسب درخشان)و سیاوش (دارندهی اسب سیاه).
در شاهنامه، اسبهای گوناگون به صفات و امتیازاتی متّصفند. مثلاً اسب خاندان گشتاسب سیاه است. اسب ویدرفش (بیدرفش) و نیز اسب سیاوش هم سیاه توصیف شده است».[4]
الف) رخش
از بین اسبان شاهنامه آنچه بیش از همه جلب توجه میکند «رخش» اسب ویژهی رستم تاج بخش است. «رخش نام اسب شگفتآور رستم است که با یک آزمون دشوار از میان گلههای فراوان اسب برگزیده شد و عمری به درازی خود رستم دارد و سرانجام همراه با خود او به چاه غدرنابرادر، شغاد در میافتد و با سوار خویش جان میدهد. جز رخش، هیچ اسبی قادر نبود تن رستم را بکشد. همانگونه که هنگام انتخاب هیچ اسبی نتوانست زیر فشار پنجهی او پشت خم نکند هوش او نزدیک به هوش آدمیان است».[5]
رخش از هوش و فراست و نیز نیرویی فراتر از یک حیوان برخوردار است. تا آنجایی که با کارهای خارقالعادهاش حتی رستم را نیز به شگفتی وامیدارد. او با خداوندش حرف میزند و همچون انسانی طرف مخاطب جهان پهلوان واقع میشود. حرفهای او را میفهمد و اطاعت میکند. در خان اوّل از هفت خان، شیری را که قصد حمله به رستم داشت، میکشد و در خان سوم تهمتن را از نزدیک شدن اژدها باخبر میسازد و در کشتن آن به یاری رستم میشتابد[6]:
«چو زور تن اژدها دید رخش |
| کزان سان بر آویخت با تاج بخش |
بمالید گوش اندر آمد شگفت |
| بلند اژدها را به دندان گرفت |
بدرّید کتفش به دندان چو شیر |
| بر اوخیره شد پهلوان دلیر» |
(شاهنامه 2/214 به بعد)
اوصافی که فردوسی برای رخش میشمارد بسیار جالب است:
«سیه چشم و بور ابرش و گاو دم |
| سیه خایه و تند و پولادسم |
تنش پر نگار از کران تا کران |
| چو داغ گل سرخ بر زعفران |
چه بر آب بودی چه بر خشک راه |
| به روز از خور افروزن شدی، شب ز ماه |
به شب مورچه بر پلاس سیاه |
| نمودی به گوش از دو فرسنگ راه |
به نیروی پیل و به بالا هیون |
| به زهره چو شیران کُه بیستون» |
ب) سیاه
در شاهنامه به غیر از «رخش» اسب سیاووش «سیاه» گویا به تأُسَی و ملازمت از پاکی و بیگناهی خداوندش از کوه آتش میگذرد و کمترین آسیبی متوجه او نمیشود:
«سیاوش سیه را به تندی بتاخت |
| نشد تنگ دل جنگ آتش بساخت |
ز هر سو زبانه همی بر کشید |
| کسی خود و اسپ سیاوش ندید.... |
چنان آمد اسپ و قبای سوار |
| که گفتی سمن داشت اندر کنار» |
(شاهنامه 3/325)
پ) شبدیز
«نام اسب افسانهای خسرو پرویز که به روایتی از روم آورده بود و از سایر اسبان چهار وجب بلندتر بود و گویند نعلش را با ده میخ به پایش میکوفتند»[7] به روایت نظامی مادر او مادیانی بود که از سرزمینهای دور به غاری در نزدیکی دیری میآید و خود را بر مجسّمهی اسبی که از سنگ سیاه درست بود میمالد و به اذن خدا باردار میشود و بعد از باردار شدن او اثری از دیر باقی نمیماند.[8]
3- پرندگان
الف) باز (شاهین، عقاب و کرکس)
«شاهین یا عقاب که نام او در استا سئنه (saena) آمده پرندهای است تیز بانگ، بلند آشیان، سبک پر، تند نگاه، ستبر نوک و سهمگین چنگال که بیش از صدسال زیست کند و به خاطر توانایی و شکوه و تقدّس خود به «شاه مرغان» شهرت یافته است. در ایران قدیم شاهین مرغی خوش یمن و مقدس به شمار میرفته و در افسانههای باستانی به عنوان مظهر آسمان نموده شده است.
بنابر روایت فردوسی، تهمورث شاهین را رام کرد:
«ز مرغان مر آن را که بُد نیک تاز |
| چو باز و چو شاهین گردن فراز |
بیاورد و آموختنشان گرفت |
| جهانی بدو مانده اندر شگفت» |
(شاهنامه 1/25)
هنگامی که کاووس به فکر تسخیر آسمانها افتاد، چهار عقاب (کرکس) تخت او را به آسمانی میبردند.
«از آن پس عقاب دلاور چهار |
| بیاورد و بر تخت بست استوار |
نشست از بر تخت کاووس شاه |
| که اهریمنش برده بُد دل ز راه» |
(شاهنامه 2/153)
از روزگاران قدیم پادشاهان برای شکار پرندگان از باز و شاهین استفاده میکردند. از این رو همنشینی باز با پادشاهان جلوهای خاص در ادبیات فارسی یافته است. از آنجایی که در تربیت آن برای بستن چشمانش کلاهی بر سرش مینهادند، کلاهداری آن مورد عنایت شاعران پارسی زبان بوده است. در ادبیات عرفانی به ویژه در منطقالطّیر عطّار نیشابوری مظهر و نماد طالبان قرب سلطان و ریاضت کشان جهت حطام دنیوی است.[9]
ب) سیمرغ (عنقا)
بیتردید خارقالعادهترین و شگفتانگیزترین موجود شاهنامه، سیمرغ است. پرندهای است که پرهایش شبیه ابر فراخ و لبریز از آب کوهساران است. از هر طرف چهار بال با رنگهای زیبا دارد. منقارش همانند منقار عقاب کلفت و صورتش شبیه صورت آدمیان است. گویند هزار و هفتصد سال عمر دارد و بعد از سیصد سال تخم گذارد و بچهاش بعد از بیست و پنج سال از تخم در آید.
آن گونه که از شاهنامه بر میآید، سیمرغ پرندهای ایزدی است که در البرز آشیان دارد. این پرندهی اهورایی در سه صحنهی مهم شاهنامه نمودار میشود و در هر سه مورد، داستان را به دلخواه خوانندهی ایرانی ذوق و حلاوتی دیگر بخشیده به آن تداومی تخیلی و دل چسب میدهد.
نخستین حضور سیمرغ در شاهنامه مربوط به داستان زال زر است که چون هنگام تولد دارای موهای سفیدی بود، پدرش سام آن را به فال نیک نگرفت و دستور داد که آن را در کوه و بیابان رها کنند تا خوراک جانوران گردد. سیمرغ که در بالای البرز آشیان داشت برای سیر کردن شکم بچههایش زال را به کنام خویش میبرد ولی لطف ایزدی و حکمت ازلی چنان ایجاب میکند که او را همگام با بچههایش تربیت بکند و زال در لانهی این پرندهی خارقالعاده میبالد و به خاندان خویش باز میگردد.
حضور دیگر سیمرغ یکی در هنگام تولد رستم و دیگری در مرگ اسفندیار است. با راهنمایی سیمرغ رستم به صورت سزارین از مادر زاده میشود و مادر و فرزند با ارشاد و یاری او از مرگ رهایی مییابند. در حضور دیگر نیز باز هم جهان پهلوان و رخش با مساعدت سیمرغ از کشته شدن به دست رقیب خویش اسفندیار نجات مییابند. چنان به نظر میرسد که عامل بهروزی رستم از بدو تولد همین پرندهی افسانهای بوده است.
سیمرغ در داستان رستم و اسفندیار چنان قداستی مییابد که زال در مقابل او زانو میزند و او را میستاید:
«بشد پیش با عود زال از فراز |
| ستودش فراوان و بردش نماز |
به پیشش سه مجمر پر از بوی کرد |
| ز خون جگر بر دو رخ جوی کرد» |
(شاهنامه 6/1049)
سیمرغ چهار پیکان فرو رفته در پیکر رخش را بیرون میکشد، خون رخش را میمکد و با کشیدن پرهایش بر زخمهای اسب باعث تندرستی آنی او میشود:
«از او چار پیکان به بیرون کشید |
| به منقار از آن خستگی خون کشید |
بر آن خستگیها بمالید پر |
| هم اندر زمان گشت با زیپ و فرد» |
(شاهنامه 6/1050)
1- فرهنگ اساطیر و ارشاد داستانی در ادبیات فارسی، محمد جعفر یاحقی، چاپ دوم، انتشارات، تهران، 1375، صص 75-78.
2- مقدمهای بر رستم و اسفندیار، شاهرخ مسکوب، چاپ ششم، شرکت سهامی کتابهای جیبی،ـةیآ»، 9136، ص 76.
1- نسخهی اساس نگارنده در این مقاله، شاهنامه فردوسی، تحت نظری.1. برتلس و...9 جلد، چاپ اول، انتشارات سوره میباشد که عدد سمت راست بیانگر شمارهی جلد و عدد سمت چپ بیانگر شمارهی صفحه میباشد.
1- فرهنگ اساطیر، همان، صص 78-80
1- همان، ص 210
2- ر.ک. حماسهی ملی ایران، تئودوز نولدکه، ترجمهی بزرگ علوی، چاپ چهارم، مرکز نشر سپهر، 1369، ص 142.
1- فرهنگ اساطیر، همان، ص 272.
2- ر. ک. کلیات خمسه، نظامی گنجهای، انتشارات امیرکبیر، 1351.
1- ر. ک. منطقالطیر عطار، به اهتمام انزابینژاد و سعیده قره بگلو، چاپ اول، انتشارات جامی، 1379، ص 48.
استفاده از تکنولوژی آموزشی در آموزش بزرگسالان
چکیده:
تاکید این مقاله بر استفاده از نرم افزار های قابل استفاده از تلفن همراه و شبکه های اجتماعی تحت وب است. برای این منظور ابتدا ویژگی های آموزشی بزرگسالان و تفاوت آن با کودکان بررسی شده است ،سپس تفاوت آموزش های مبتنی بر کار در گذشته و امروز باهم مقایسه می گردد. بعد از آن راهکارهایی مبتنی بر استفاده ازتکنولوژی ارائه می شود که آموزش برای بزرگسالان را مفید تر ، کاربردی تر و لذت بخش تر می نماید .هدف از این مقاله ارائه راهکار برای افزایش بازدهی آموزش برای بزرگسالان است.
مقدمه:
در جهان امروز نمی توان به راحتی انسان های بزرگ سالی را پیدا کرد که فارغ از هرکاری فقط به دنبال آموزش باشند . بلکه بزرگسالان عموما افرادی پردغدغه باوقت کم هستند . اما برای اموزش چنین افرادی چه راهکار هایی وجود دارد؟ ترکیب دوعلم آموزش بزرگسالان و تکنولوژی آموزشی میتواند تاحد زیادی محدودیت های آموزشی بزرگسالان را برطرف می سازد .طبق تعریف
"آموزش بزرگسالان فعالیتی است سازمان یافته به منظور ایجاد جامعه در حال یادگیری از طریق انتقال دانش و مهارت روز آمد به بزرگسالان تا بتوانند درجهت تکامل و تعالی حرکت کنند و در سرنوشت جامعه خود از لحاظ اجتماعی ، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مشارکت فعالانه داشته باشند" (ابرهیم زاده،1385،ص 8) و تکنولوژی آموزشی عبارتند از، مطالعه و عمل اخلاقی از طریق ایجاد، کاربرد و مدیریت منابع و فرایندهای فناورانه مناسب به منظور تسهیل یادگیری و بهسازی عملکرد افراد(مایکل اسپکتر و همکاران ،2008)
این مقاله سعی کرده است با استفاده از تکنولوژی آموزشی راهکار هایی برای آموزش بزرگسالان ارئه دهد.