بررسی راه‌های آموزش خلاق با رویکرد تعمیق و تقویت باورهای دینی (نماز) در دانش آموزان دبستانی دختر شهر تهران

پژوهش بررسی راه‌های آموزش خلاق با رویکرد تعمیق و تقویت باورهای دینی (نماز) در دانش آموزان دبستانی دختر شهر تهران

چکیده

یکی از مهم ترین و حساس ترین دوران زندگی که در شکل گیری اعتقادات و نگرش های پایدار فرد مؤثر است ، ‌دوران ابتدایی و دبستان محسوب می گردد . اهمّیّت آموزش و انتقال مفاهیم دینی خصوصاً نماز که به عنوان با ارزش ترین نماد هر مکتب و دین محسوب می گردد ، بر هیچ کس پوشیده نیست ، ‌لذا با توجه به حساسیت موضوع و کاستی هایی که در برخی از مدارس دیده می شد پژوهشی در راستای الگویابی و بررسی راهکارهای خلاقانه ی آموزش مفاهیم و باورهای دینی (نماز) ضروری بود . این پژوهش که با روش کتابخانه ای و توصیفی صورت پذیرفته درصدد کنکاش در روش های خلاقانه ی آموزش نماز در مدارس است . بخش اعظم اطلاعات مورد نظر نگارنده به روش کتابخانه ای و جستجو در نتایج یافته های مکتوب دیگران صورت گرفته و به منظور تکمیل و تأیید اطلاعات نیز با روش مصاحبه از کارشناسان تعلیم و تربیت دینی جنبه های مختلف آن مورد بررسی قرار گرفته است . بر اساس یافته های اصلی پژوهش هر چند نظام فعلی آموزش نماز در مدارس ، روش هایی کارآمد را به لحاظ ایجاد بصیرت و بینش در دانش آموزان به کار برده ، اما کوتاهی در اجرا و عملیاتی کردن روش های غیر مستقیم و خلاقانه می تواند ضربه های جبران ناپذیری را درآینده بر نگرش و باورهای دانش آموزان ایجاد کند . طبق یافته های پرسشنامه ای که از 30 نفر از متخصصان تعلیم و تربیت صورت گرفته است ،‌ مهم ترین و بارزترین موضوع و راهکار ارائه شده ، ‌استفاده از روش های غیرمستقیم ، مثل فیلم ، داستان ، ‌کارتون، CD های کامپیوتری و... ذکر شده است . هرچند اکثریت مطلق مصاحبه شوندگان ( 29 نفر ) وضعیت فعلی آموزش نماز در مدارس را نامناسب و بدون کیفیت ارزیابی نموده و معتقدند ، باید تحولی جدی در نظام آموزش دینی و تعمیق باورهای دینی کودکان دبستانی ایجاد نمود ،‌ امّا با توجه به یافته های پژوهش حاضر پیشنهاد می شود ، که با نزدیک نمودن ارتباط خانواده ها با مدرسه و برنامه ریزی آموزش خلاقانه برای دبیران محترم ، جهت پرورش خلاقیت وتفکّر در دانش آموزان ، وضعیت فعلی را می توان بسیار مطلوب تر و مفیدتر ساخت .

مقدمه

انقلاب اسلامی ایران در جهان به عنوان انقلابی فرهنگی و مبتنی بر اصول و اعتقادات مذهبی شناخته می شود . اگر مروری بر کارنامه نظام تربیتی در سطح وسیع بیندازیم ، به وضوح می توانیم کاستی های فراوانی را در سطوح مختلف فرهنگ دینی نسل دوم و سوم مشاهده نماییم . علی رغم کوشش های فراوان در جهت احیای فرهنگ ناب اسلامی در زوایایی مختلف آن چنانکه شایسته این مفهوم و بایسته توجه و اهتمام بوده است ؛ مورد عنایت وسیع و زیر بنایی که دارای عمق باشد ، واقع نشده است . بدون شک فلسفه ی آموزش و پرورش ما مبتنی بر منطق احکام و شعائر اسلامی در نظر گرفته شده و این مهم هیچگاه میسر نمی گردد ، مگر آن که زیر بناهای این فرهنگ اصیل را به صورت اصولی و صحیح منتقل و انتقال آن را از اوایل دوران کودکی در اذهان و افکار احاد مردم جای داد .

یکی از مهم ترین دستگاه های فرهنگ ساز که از قدرت فوق العاده ای برخوردار است ، نهاد آموزش و پرورش می باشد . پوشش کامل نظام آموزشی کشور در هر نقطه و تداوم برخوردهای آموزشی و فکری در مدت طولانی حضور فرزندانمان در مدارس ، قدرت این نهاد آموزشی را در ساخت و تغییر نگرش و فرهنگ دانش آموزان بسیار قدرتمند ساخته است .

محقق دراین پایان نامه سعی داشته با بررسی دقیق روش های آموزش ، مفاهیم دینی را با روش های مناسب و روز آمد و در جهت تعمیق و تقویت باورهای دینی به آن بپردازد ، به طوری که فرد با بصیرت و بینش آگاهانه بتواند خلاقانه و متفکرانه ارزش های دینی صحیح را پذیرا و در مواجه با سیل تهاجمات فرهنگی که ممکن است ، در صدد بی ریشه ساختن و سست نمودن پایه های دینی نوجوانـان باشد ، استفاده نماید .

در طول سال های طولانی که از تثبیت انقلاب اسلامی ایران می گذرد ، راه ها و روش های بسیاری به منظور ترویج فرهنگ نماز خوانی به عنوان ابتدایی ترین و در عین حال مهم ترین وظیفه دینی مسلمانان به کار گرفته شده است . اما چیزی که در طول این سال ها بر مبلغان و مسئولان امر به اثبات رسیده ، این موضوع است که استفاده از هنر آموزش صحیح و موثر به نحوی که فعل مورد نظر با اختیار و اراده ی تام و علاقه به انجام رسد ، ثبات و کارایی بیشتری خواهد داشت . موضوع بینش و بصیرت موضوعی تازه محسوب نمی گردد و روان شناسان بسیاری در خصوص این مفهوم نظریات مختلفی ارائه داده اند . امّا موضوعی که برای ما از اهمّیّت خاصی برخوردار است آن است ، که بینش دینی با توجه به سیل تهاجمات فرهنگی و تنوع ارتباطات جمعی باید به نحوی شکل یابد ، که دارای ثبات و پایداری باشد . نماز به عنوان نماد دینی و گرایش سیاسی – اجتماعی فرد محسوب می گردد . از میان عبادت های اسلامی احکام مربوط به نماز بسیار زیاد است ، به نحوی که چهار هزار حکم برای آن آمده است . ( ادیب حاج باقری ، 1380) در دو کتاب معتبر وسایل الشیعه و مستدرک الوسائل شصت هزار روایت است که بیست هزار آن مربوط به نماز است ، یک سوم روایات فقهی مربوط به نماز و مقدمات آن است . پیامبر اکرم (ص ) دعوت به نماز را از خانواده خود آغاز نموده ، تولّد و مرگ انسان با نماز پیوند خورده و در قرآن و احادیث ائمه(ع) نه به خواندن نماز ، که به اقامه آن تاکید زیادی شده است .

به طور کل اهمیت دادن به ارزش های معنوی دینی همچون نماز و آموزش آن ، جهت تربیت نسلی فرهیخته که مزیّن به ارزش های معنوی باشند ، از اهم برنامه های مجریان مسائل فرهنگی جهت تربیت کودکان است . امروزه با توجه به آن که تربیت دینی و نماز یکی از ارکان و مصوبه های آموزش و پرورش کشور است ، اما احساس می شود عـلاقه به نماز کاهش یافته و مسـاجد به نحـو مطلوب مـورد استفاده جوانان قرار نمی گیرد . ( باقریان ، 1376 )

با توجّه به اهمّیّت آموزش نماز در سطح مدارس ، پژوهش حاضر مهم ترین تاکید خود در تعمیق باورهای دینی را بر نحوه ی آموزش نماز در مدارس گذارده و سعی بر آن دارد تا با توجه به مبانی روان شناسی و اصول فقهی برگرفته از آیات و روایات ، راه های خلاقانه ای که مربیان آموزش دینی می توانند مورد استفاده قرار دهند را تبیین نماید .

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده

مقدمه

فصل اول : کلیات

1-1 بیان مسئله ................................................................................................................ 2

1-2 اهمیت و ضرورت موضوع......................................................................................... 3

1-3 اهداف تحقیق ........................................................................................................... 5

1-4 سوال های تحقیق....................................................................................................... 5

1-5 فرضیات تحقیق......................................................................................................... 6

1-6 تعاریف نظری و عملیاتی تحقیق................................................................................. 7

1-7 محدودیت های تحقیق .............................................................................................. 10

فصل دوم : پیشینه ی تحقیق

2-1 مقدمه ................................................................................................................ 12

2-2 تاریخچه ی باورهای دینی ......................................................................................... 13

2-3 ادیان و نگاه آنها به نماز و نیایش................................................................................ 19

2-3-1 نماز در آیین زرتشت............................................................................................. 20

2-3-2 نماز در آیین یهود................................................................................................ 22

2-3-3 نماز در آیین مسیحیت.......................................................................................... 24

2-3-4 نماز در آیین مقدّس اسلام..................................................................................... 25

2-4 تربیت دینی در دوران کودکی و نوجوانی..................................................................... 28

2-5تربیت دینی در دوره ی ابتدایی.................................................................................... 31

2-5-1نقش توجه به نیاز های کودکان در تربیت دینی.......................................................... 32

2-5-2نقش آموزش خلاق در تربیت دینی کودک................................................................ 33

2-5-3نقش انگیزش در تربیت دینی کودک......................................................................... 33

2-5-4نقش محبت و ایمنی در تربیت دینی کودک............................................................... 34

2-5-5نقش فرا دهنده در تربیت دینی کودک....................................................................... 34

2-5-6نقش محیط آموزشی در تربیت دینی کودک............................................................... 35

2-5-7نقش تفکر در تربیت دینی کودک............................................................................. 35

2-5-8نقش روان شناسی رشد در تربیت دینی کودک........................................................... 38

2-5-8-أ. رشد و تکامل بدنی............................................................................................ 39

2-5-8-ب. رشد و تکامل گویایی...................................................................................... 41

2-5-8-ج. رشد و تکامل عقلی.......................................................................................... 42

2-5-8-د. رشد و تکامل اخلاقی........................................................................................ 43

2-5-8-ه. تفاوت های جنسی و ویژگی های مختلف آن ها.................................................. 46

2-5-8-و. ویژگی های دختران در سنین ابتدایی.................................................................. 48

2-5-9نقش بصیرت گرایی در تربیت دینی کودک............................................................... 51

2-6تربیت بصیرت گرا...................................................................................................... 52

2-7مفهوم بصیرت گرایی................................................................................................... 54

2-7-أ.توانایی فهم زندگی (فهم وتشخیص) ....................................................................... 55

2-7-ب.نقد زندگی (تمییز وداوری) .................................................................................. 55

2-7-ج.تصمیم برای زندگی (تصمیم گیری) ....................................................................... 56

2-8طبقات و حوزه های یادگیری در رویکرد بصیرت گرا.................................................... 57

2-8-أ. حوزه ی درک مفاهیم............................................................................................. 58

2-8-أ.1- فهم.................................................................................................................. 58

2-8-أ.2- تعقل................................................................................................................ 59

2-8-أ.3- دانش................................................................................................................ 59

2-8-أ.4-تفکر منطقی........................................................................................................ 59

2-8-ب.حوزه ی کسب مهارت.......................................................................................... 60

2-8-ج. حوزه ی به کار گیری مفاهیم ومهارت ها................................................................ 60

2-8-د. حوزه ی تحلیل نقادانه وسازمان دهی افکار.............................................................. 61

2-8-ه. یادگیری ، ارتباط حوزه های چهارگانه با هم............................................................. 62

2-9بصیرت ، توانایی تشخیص و تمییز توانایی تصمیم گیری................................................ 63

2-10راه برد های تعلیم وتربیت بصیرت گرا........................................................................ 64

2-10-1 فرایند محوری..................................................................................................... 64

2-10-2 دانش آموز محوری.............................................................................................. 64

2-10-3معلم ، مدیر یادگیری و الگوی رفتار........................................................................ 65

2-10-4 رد رویکرد ذهن گرا............................................................................................ 65

2-10-5اهمیت طراز تحول شناختی شاگردان در حوزه ی مفاهیم دینی................................... 66

2-10-6 ارزشیابی کیفی و مستمر...................................................................................... 67

2-11 گام های آموزشی در تعلیم وتربیت دینی کودکان........................................................ 68

2-11-أ.گام اول................................................................................................................ 68

2-11-ب.گام دوم............................................................................................................ 68

2-11-ج.گام سوم............................................................................................................. 69

2-11-د.گام چهارم........................................................................................................... 69

2-11-ه.گام پنجم............................................................................................................. 70

2-11-و.گام ششم............................................................................................................ 70

2-11-ز.گام آخر.............................................................................................................. 70

2-12آموزش خلاق........................................................................................................... 71

2-12-1تفکّر.................................................................................................................... 74

2-12-2تفکّر خلاق.......................................................................................................... 79

2-12-3اصول آموزش خلاق............................................................................................. 82

2-12-3-أ.اصل بازی........................................................................................................ 82

2-12-3-ب.اصل شادی و لذت......................................................................................... 82

2-12-3-ج.اصل سادگی................................................................................................... 82

2-12-3-د.اصل آموختن در آزادی..................................................................................... 82

2-12-3-ه.اصل کنجکاوی................................................................................................. 83

2-12-3-و.اصل ایمنی...................................................................................................... 83

2-12-3ز.اصل اندیشه سازی............................................................................................. 83

2-12-3-ح.اصل خلاقیّت................................................................................................. 84

2-12-3-ت.اصل همیاری با آموزگار.................................................................................. 84

2-13مفهوم خلاقیت......................................................................................................... 85

2-13-1دیدگاه های مختلف در خصوص خلاقیّت............................................................... 88

2-13-2 اهمّیّت و ضرورت پرورش خلاقیّت...................................................................... 93

2-13-3رشد و پرورش خلاقیّت در کودکان........................................................................ 94

2-13-4الگوی پیشنهادی خلاقیّت آموزی در دبستان............................................................ 97

2-13-4-أ.روش مستقیم.................................................................................................... 97

2-13-4-ب.روش غیر مستقیم آموزش خلاقیت.................................................................. 98

2-13-4-ب.1 آموزش خلاق............................................................................................. 98

2-13-4-ب.2آمیختن عمق درس با هنر.............................................................................. 98

2-13-4-ب.3آموزش های اجتماعی................................................................................... 98

2-13-4-ب.4 ایجاد فضای خنده و بازی در جریان آموزش................................................. 99

2-13-4-ب.5 آمیختن آموزش با محرّک بدنی..................................................................... 99

2-13-4-ب.6 پذیرش تخیلات کودکان.............................................................................. 100

2-13-4-ب.7 آموزش فن آوری و روش های حل مسأله.................................................... 100

2-13-4ویژگی ها و صفات افراد خلاق............................................................................. 104

2-14فهم رفتار دانش آموزان در نظام اجتماعی آموزش و پرورش......................................... 109

2-14-1 رفتار اثربخش ، کار آمد و تاثیر گذار..................................................................... 113

2-14-1-أ.اثربخشی.......................................................................................................... 114

2-14-1-ب.کارآمدی........................................................................................................ 114

2-14-1-ج. تأثیر گذار...................................................................................................... 115

2-15آموزش وروابط نقش ها ........................................................................................... 115

2-16 نظریه ها و تئوری های مرتبط با موضوع.................................................................... 117

2-16-أ. نظریه ی پیاژه ..................................................................................................... 117

2-16-ب.نظریه ی هارمز................................................................................................... 120

2-16-ج. نظریه ی گلدمن................................................................................................. 121

2-16-د.نظریه ی فلور...................................................................................................... 123

2-16-د.1 اصل توجه انتخابی............................................................................................ 123

2-16-د.2 اصل ادراک انتخابی........................................................................................... 124

2-16-د.3 اصل یادآوری انتخابی....................................................................................... 124

2-16-د.4 اصل کنش انتخابی............................................................................................ 124

2-16-ه.نظریه ی هاولند .................................................................................................. 125

2-16-و.نظریه تأثیر نگرش بر رفتار.................................................................................... 127

2-17رابطه ی یادگیری با ایمان وعمل................................................................................. 129

2-17.أ ایمان ، عمل یا بصیرت........................................................................................... 131

2-17.ب ارزشیابی یادگیری یا ارزشیابی ایمان وعمل............................................................ 132

2-18آموزه هایی در تعلیم وتربیت دینی خلاق با رویکرد بصیرت گرایی .............................. 132

2-18-أ.اصل اول:تعلیم وتربیت برای کمال.......................................................................... 132

2-18-ب.اصل دوم: تعلیم وتربیت برای زندگی فردی واجتماعی.......................................... 133

2-18-ج. اصل سوم: تعلیم وتربیت برای تحول جامعه.......................................................... 133

2-18-د. اصل چهارم:انتخاب روش های تربیتی.................................................................. 134

2-18-ه. اصل پنجم:اهمیت تفکر خلاق............................................................................... 135

2-18-و. اصل ششم:جایگاه والای معلم.............................................................................. 135

2-18-ز. اصل هفتم:معلم هدایتگر....................................................................................... 135

2-18-ح. اصل هشتم:اهمیت رابطه ی معلم و شاگرد............................................................ 136

2-18-ت.اصل نهم:برقراری تعادل میان ذهنیت و عینیت گرایی............................................. 136

2-18-ی. اصل دهم:محوریت کودک در تربیت دینی ابتدایی................................................. 137

2-19نتایج و مطالعات و تحقیقات داخلی مرتبط با موضوع.................................................. 138

2-20نتایج مطالعات و تحقیقات خارجی مرتبط با موضوع.................................................... 145

فصل سوم :روش تحقیق و مراحل اجرای تحقیق

3-1روش تحقیق ............................................................................................................ 148

3-2 ابزار جمع آوری اطلاعات و تحلیل داده ها.................................................................. 149

3-3 شیوه اجرا و انجام پژوهش......................................................................................... 149

فصل چهارم : یافته ها وتجزیه و تحلیل آن ها

4-1تعلیم وتربیت باورهای دینی (نماز) در مدارس ابتدایی................................................... 152

4-1-أ.ارتباط و نزدیکی با مبانی اعتقادی............................................................................. 155

4-1-ب.ایجاد انگیزه و گرایش درونی................................................................................ 155

4-1-ج.تقویت تفکر و معرفت دینی (بصیرت) .................................................................. 155

4-2نقش مدارس در آموزش نماز به کودکان........................................................................ 156

4-2-أ.ایجاد شور واشتیاق.................................................................................................. 156

4-2-ب.ارائه ی الگوهای دینی........................................................................................... 156

4-2-ج.نقش ایجاد معرفت وشناخت.................................................................................. 157

4-2-د.نقش نهادینه کردن فرهنگ نماز............................................................................... 157

4-2-ه.نقش ساخت نگرش مثبت در کودکان....................................................................... 158

4-2-و.نقش جهت دهی اخلاقی ..................................................................................... 159

4-3رابطه ی خلاقیت با رشد و تقویت باورهای دینی (نماز)................................................ 160

4-4رابطه ی نماز و خلاقیت در مدارس ابتدایی................................................................... 165

4-4-أ.توصیف اطلاعات مصاحبه ای.................................................................................. 169

4-4-ب.اطلاعات عمومی پاسخگویان و مصاحبه شوندگان.................................................... 171

جدول (4-1) ............................................................................................................ 173

جدول (4-2) ............................................................................................................ 174

جدول (4-3) ............................................................................................................ 175

جدول(4-4) ............................................................................................................. 176

جدول(4-5) ............................................................................................................. 177

4-4-ج.تجزیه وتحلیل یافته ها ........................................................................................ 178

4-4-د.تحلیل اطلاعات استخراج شده................................................................................. 181

فصل پنجم : نتیجه گیری

5-1خلاصه ی تحقیق ..................................................................................................... 184

5-2نتیجه گیری................................................................................................................ 185

5-2-أ.نتایج یافته های کتابخانه ای...................................................................................... 185

5-2-ب. نتایج یافته های مصاحبه ای.................................................................................. 190

پیشنهادات........................................................................................................................ 192

منابع و مأخذ: .................................................................................................................. 194

چکیده ی انگلیسی

خرید فایل

نقش رسانه ها در گسترش و تعمیق فرهنگ عفاف و حجاب

نقش رسانه ها در گسترش و تعمیق فرهنگ عفاف و حجاب

دانلود مقاله با موضوع نقش رسانه ها در گسترش و تعمیق فرهنگ عفاف و حجاب و تاثیر آن برامنیت فردی و اجتماعی+Pdf چکیده ی ...

دریافت فایل

آشنایی با تعمیق باورهای مذهبی و دینی و نقش آن در نهادینه کردن عدالت اجتماعی

آشنایی با تعمیق باورهای مذهبی و دینی و نقش آن در نهادینه کردن عدالت اجتماعی

عنوان پایان نامه: آشنایی با تعمیق باورهای مذهبی و دینی و نقش آن در نهادینه کردن عدالت اجتماعی فرمت فایل: word تعداد صفحات: 100 شرح مختصر: به موجب احادیث وارده از ناحیه پیامبر اکرم، صلى rlm;الله rlm;علیه rlm;وآله، و ائمه معصومین، علیهم rlm;السلام، مندرج در مصادر حدیثى و کتب اختصاصى ...

دریافت فایل

نقش هجرت امام رضا(ع) در تعمیق و گسترش تشیع ایرانیان

نقش هجرت امام رضا(ع) در تعمیق و گسترش تشیع ایرانیان

عنوان مقاله: نقش هجرت امام رضا(ع) در تعمیق و گسترش تشیع ایرانیان قالب بندی: WORD تعداد صفحات: 30 شرح مختصر: با عنایت به عنوان و مسأله اساسی، پژوهش حاضر به شیوه توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی انجام شده است بدین ترتیب که کلیه منابع و مطالعات مرتبط با مسأله اساسی پژوهش یعنی تأثیرات ...

دریافت فایل