بررسی جامع کودکان خیابانی
مقدمه
انتشار آمار 200 هزار نفری کودکان خیابانی واکنش های متفاوتی را در پی داشته است. رئیس سازمان بهزیستی کشور آمار واقعی را یک دهم این عده می داند و آن را نیز با عناوین متفاوتی تفکیک می کند. در هر حال واقعیت تلخی که همچون بمب ساعتی زیر پای اجتماع ما قرار دارد ، قربانیانی با نام «کودکان خیابانی» هستند که در تمام شهرهای کشور شب و روز به چشم می‌خورند.
پدیده کودکان خیابانی که طی سالهای اخیر به شدت آماری رو به رشد داشته بنابر دلالی که تشدید شده همچنان ادامه دارد و باتوجه به اینکه 50 درصد جمعیت کشور سنی کمتر از بیست سال دارند به تهدیدی جدی تبدیل خواهد شد. براساس تعریف صندوق کودکان سازمان ملل متحد ( یونیسف) کودکان خیابانی کسانی هستند که عمده وقت خودرا بدون سرپرست بزرگسال در خیابانها می‌گذرانند. تحقیقات کارشناسان نشان داده است که آغاز ولگردی در میان کودکان از سن 10 تا 13 سال بیشتر است و در آستانه بلوغ که تغییرات جسمی و روحی به وجود می آید این ناهنجاری شدت می یابد.
محققان معتقدند که وضعیت اقتصادی خانواده ، تأثیر به سزایی بر ولگردی دارد و غالب کودکان به علت فقدان معیشت کافی و وضع نامساعد خانوادگی به تکدیگری و ولگردی می‌پردازد. وضع نامطلوب خانوادگی مرگ زود رس پدر و مادر ، چند زنه بودن پدر، تعدد فرزندان و فقدان محبت از جمله عوامل در افزایش کودکان خیابانی است.
براساس بررسی های پزشکی قانونی غالب کودکان ولگرد و خیابانی مورد تجاوز جنسی قرار گرفته اند و به ناچار تن به هر کاری داده اند.
در مشهد طی یک سال تعداد کودکان از 185 مورد به بیش از 400 نفر افزایش یافته و به مسئله ای بسیار حساس تبدیل شده است.
در اراک پدیدة کودکان خیابانی نیز رشد روز افزون داشته و آمار کودکان خیابانی این بحث را به سطوح مسئولان و افکار عمومی کشانده است. مسئول دفتر آسیب های اجتماعی بهزیستی گلستان می گوید در طرح سال 1379 ، 69 کودک و در طرح سال 80 ، 516 کودک خیابانی را درمرکز استان پذیرش دادیم ولی تعداد واقعی آنان بیش از این رقم است در عین حال مراکز نگه داری آنان موفقیت چندانی ندارد، در هر حال کودکان خیابانی که امروز قربانی ضعف سیستم اجتماعی هستند ، فردا بزهکارانی خواهند شد که از جامعه انتقام می گیرند روند اجباری زندگی آنان ، آن ها را به سرنوشت تاسف باری می رساند آنان که به دلیل بی سرپرستی بد سرپرستی و تک سرپرستی به کار اجباری رو آورده اند معمولا با مشاغل(روزنامه فروشی، گل فروشی و ..) شروع می کنند و به مشاغل سیاه ( فروش مواد مخدر ،توزیع نوار و مشروب) می‌رسند تعداد کودکان خیابانی و کودکان کار در اغلب شهرهای کشور و به خصوص شهرهای بزرگ غالباً با کودکان فراری نیز افزایش می یابد. کودکانی که به علت رفتارهای تربیتی نامناسب، خشونت خانوادگی، فقر، اعتیاد، جدایی والدین، فریب خوردگی کانون خانواده را ترک می کنند و غالباً در اثر زرق و برق های شهرهای بزرگ به آن جا پناه می برند این کودکان در برخی موارد جذب باندهایی می شوند و در پایان هر روز بخشی از درآمد کار، تکدی گری و … را به ناچار به آن ها می دهند تا بتوانندبه کار خود ادامه دهند. اگر این روند با یک برنامه ریزی منسجم و هماهنگ بین دستگاهها مرتبط متوقف نشود و یا کاهش نیاید، خطراتی جدی به زودی جامعه را تهدید خواهد کرد برنامه ای که موجب جلوگیری از سوء استفاده از کودکان خیابانی ، تامین مکانی برای خواب شب. تهیه غذا و آموزش آنان برای تبدیل شدن به کارگر ماهر شود.
فرضیه:
فقر، طلاق، بی سرپرستی و بد سرپرستی در خیابانی شدن کودکان موثرند.
بچه های خیابانی کیستند؟
مطالعه به عمل آمده در خیابان های تهران نشان می دهد که کودکان خیابانی از سنین خیلی پایین در پارک ها و چهار راه های شلوغ پر رفت و آمد دیده می شوند. اکثر این کودکان همراه با خانواده هایشان از نقاط دیگر ایران و همچنین کشورهای همسایه مانند افغانستان و پاکستان به تهران مهاجرت کرده اند. این خانواده های مهاجر یا در ساختمان مخروبه سکنی می گزینند و یا حداکثر می تواند در بدو ورود به تهران یک اتاق برای اقامت همه افراد خانواده که معمولا تعدادشان بیش از 6 تا 8 نفر است اجاره کنند. اکثر والدین این کودکان بیسواد بوده و پایکارند و یا فاقد مهارت های حرفه ای و در نتیجه به کارهایی مشغول می شوند که در آمد بسیار ناچیزی دارند. به این ترتیب کودکان هم مجبور می شوند برای کمک به اقتصاد خانواده تحصیلات رسمی را رها کرده و به مشاغلی خیابانی مانند دستفروشی و گدایی متوسل شوند زیرا آن ها هم فاقد مهارت ملی حرفه ای هستند.
مسائل دیگری مانند از هم پاشیدن خانواده و مرگ یا معلولیت والدین نیز کودکان را به خیابان می کشد. کودکانی که از هر دو جسنیت می توان دید که در خیابان ها کار می کنند و برخی از آنها بیش از 5 سال ندارند. این کودکان با خطرات گوناگون و گاه ناشناخته ای مواجهند. از تصادف با اتومبیل و استنشاق دودهای مسموم کننده گرفته تا خشم وغضب رانندگان و مسافران شهری و همچنین دستگیر شدن توسط ماموران به جرم پرسه زدن در خیابان ها و سد معبر، این بچه ها همچنین در معرض خطر تبهکاران بزرگسال و سازمان یافته ای هستند که از آنان بر اجیری دزدی و فروش مواد مخدر استفاده می کنند و یا برای رسیدن به هدفهای پلیدشان آنان را مورد سوء استفاده بدنی وجنسی قرار می دهند این کودکان به علت محرومیت از غذای مناسب دچار سوء تغذیه بوده و در نتیجه محروم بودن از امکانات پزشکی و آموزش های بهداشتی از بیماری های پوستی و گوارشی رنج می برند و به طور کلی سالم نیستند این کودکان هر روز با سوء استفاده های روانی فراوان به شکل حملات شفاهی ( فحاشی) ، بزرگتر ها ، والدین و همقطاران خود رو به رویند.
نگاهی به وضعیت کودکان خیابانی
به گزارش واحد آمار خانه سبز به طور کلی کودکان خیابانی به دو دستة عمده ساکن و مهاجر تقسیم میشود که گروه مهاجرین بیش از 65 درصد از آمار کودکان خیابانی تهران را تشکیل میدهد. دسته بندی کودکان خیابانی از لحاظ گذراندن امور زندگی به شرح زیر است:
- کارگران خیابانی دارای مشاغل واقعی
- کارگران خیابانی دارای مشاغل کاذب
- ولگردان تلکه گیر و باج گیر
- متکدیان
- گروه عمدة بزهکاران
عموم این کودکان در یک نگاه کلی در «آستانه آسیب پذیری» و اعمال ضد اجتماعی قرار دارند بسیاری از آنان برخی آسیب ها را تجربه کرده اند و به خاطر اعمال مجرمانه با پلیس و سایر نیروهای نظارتی درگیر شده اند و سرانجام به زندان یا کانون اصلاح و تربیت راه یافته اند.
در مورد دسته بندی کودکان خیابانی از لحاظ وضعیت اجتماعی و خانوادگی میتوان گفت اغلب آنان از طبقات غیرمرفه و تنگ دست جامعه اند، البته قلیلی از آنان دارای خانواده های متوسط و از لحاظ مذهبی از پایه های محکم هستند که این گروه قلیلی تحت تأثیر گروه همسالان و بر اثر فشارهای ناشی از تعصبات خانه گریز میشوند. اما گروه کثیری از لحاظ اجتماعی در وضعیت نامناسب قرار دارند و عواملی مانند فقر اقتصادی، فرهنگی و عاطفی، پست بودن بنیان خانواده، تک سرپرستی، بد سرپرستی ، پرجمعیت بودن خانواده و تبعیض اعضای خانواده باعث فرار کودکان از خانه میشوند.
انواع سو استفاده از کودکان
خانه سبز بر این باور است که تقویت مراکزی مانند این خانه با هدف پیشگیری و نهادینه شدن فعالیت های آن میتوان گروههای زیادی از کودکان رانده شده یا گریزان از خانه را با مشاوره و حمایت های مادی و معنوی به آغوش خانواده بازگرداند. ایجاد مراکز مراقبت ویژه تحت نظر شهرداری های شهرهای آسیب پذیر نیز به منظور سامان بخشی به وضعیت کودکان بدسرپرست و بی سرپرست مؤثر و بی شک با تقویت این حرکت از رشد جمعیت کیفری جامعه جلوگیری به عمل میآید.
براساس بررسی های خانه سبز انواع سوء استفاده از کودکان خیابانی به طور خلاصه به شرح زیر است:
- استفاده از تکدیگری های فردی و گروهی
- استفاده در دستفروشی
- استفاده در سرقت، جیب بری، کیف قاپی، تخلیة منزل و مغازه ها
- توزیع مواد مخدر
- توزیع نوار، فیلم، عکس و دیسک های مبتذل
- تربیت برای انجام سرقت های مسلحانه
- تربیت برای معرکه گیری با انگیزه های متفاوت
- سوء استفاده های جنسی
- اجاره به خانه های مجردی جهت سواستفاده های جنسی توسط برخی از افاغنه و کارگران فصلی
- فروش کودکان بی سرپرست و فاقد قیم که تمایل به اعمال خلاف اخلاق دارند به برخی از افاغنه برای بهره کشی های جنسی
- فروش کودکان به گروههایی که در زمینه تجارت اعضای بدن و به ویژه کلیه فعالیت دارند.
کودکان خیابانی به روایت آمار
یونسکو شمار کودکان خیابانی در جهان را حدود 135 میلیون نفر اعلام کرده است به سهم ایوان در آمار یاد شده 400 هزار نفر است به گفته کارش
فهرست مطالب
عنوان ................................................................................................................... صفحه
فرضیه................................................................................................................... 4
فصل دوم
بچه های خیابانی کیستند ...................................................................................... 6
عوامل موثر بروز پدیده بچه های خیابانی ........................................................... 10
پدیده کودکان خیابانی و عوامل موثر در آن......................................................... 15
مددرسانی.............................................................................................................. 17
فصل سوم
7/5 میلیون کودک در جهان بردگی می کنند......................................................... 22
سوء استفاده از کودکان خیابانی .......................................................................... 25
نگاهی به وضعیت کودکان خیابانی بر طبق آمار خانه سبز ................................. 28
فصل چهارم
فصل پنجم
آقازاده ها بخوانند : کودکان خیابانی جمعه ها به مدرسه می روند .................... 38
اهداف و آرزوها ................................................................................................... 44
فردای روشن ....................................................................................................... 46
فصل ششم
منابع ..................................................................................................................... 50