وظیفه مادر و تربیت فرزند در سال های آغاز زندگی
مقدمه
خوشحالی یا بد حالی، بهروزی یا سیه روزی هر یک از انسان‌ها در گرو «تربیت» است و این مهم به عواملی همچون ساختار فرهنگی خانواده (پدر، مادر، برادر، خواهر، دایی، عمه، خاله، عمو و دیگر بستگان نزدیک سببی و نسبی)، محیط آموزشی، محیط زندگی، محیط کار، حاکمیت سیاسی کشور و کم و کیف تعلیمات بستگی دارد. این عوامل با یکدیگر ارتباط طولی و تکمیلی دارند و در عین حال می‌توانند همدیگر را خنثی یا تخریب کنند به هر جهت همه این عوامل به نوعی در قبال انسان و تعلیم و تربیت او مسئولند و در این بین، مسئولیت پدر و مادر نسبت به فرزندش، پیشتر و مهمتر از دیگران است. و البته نقش مادران جایگاه مخصوص به خود را دارد چرا که اخلاق اعضای جامعه، به اخلاق مادران وابسته است. در اثر فعالیت اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی مادر، تمدنی انسانی و معنوی یا تصنعی و ماشینی پدید می آید. خشونت‌ها، سبک سری‌ها، لجاجت‌ها حدود زیادی بستگی به طرز فکر مادر دارد. جامعه بی‌تفاوت یا حساس، تمدنی ویرانگر یا آباد کننده بستگی به افراد دارد که در دامان مادران رنگ و خوی گرفته‌اند. صلح‌ها و جنگ‌ها غالبا از درون خانواده به ویژه مادران پایه‌گذاری می‌شود.
وظایف مادر در دوران جنینی (تغذیه)
اگر چه پدر و مادر در ساختمان اصلی کودک، سهیم می‌باشند، زیرا تخمک زن و اسپرم مرد باید فرزند را بسازند ولی مادر، از نظر اینکه متجاوز از نه ماه باید جنین را در رحم خود نگاه دارد، به شرایط زندگی جنین مستقیما موثر است. پس سهم و مسئولیت او در ساختمان فرزند سالم بیش از پدر خواهد بود: پدر پس از انجام عمل زناشویی هیچ دخالتی در طرز رشد و نمو جنین ندارد. این مادر است که باید شرایط خاصی را در این مدت اجرا نماید و در طور زندگانی کند در جنین اثری خواهد داشت نظر به اینکه جنین غذای خود را از طریق مادر دریافت می‌کند باید مادر، شرایط غذایی خود را هماهنگ با احتیاجات رشد جنین نماید.
غذای مادر و تاثیر آن در جنین
تردیدی نیست که جنین غذای خود را از بدن مادر می‌گیرد و چنانکه در روایات، به این مطلب تصریح شده است.
خداوند در قرآن می‌فرماید:
1- «ما انسان را در رنج آفریدیم یعنی آن چنانکه در شکم مادر به رنج اندر است، او را آفریدیم، غذای جنین از چیزی است که مادر می‌خورد و می‌آشامد»[1]
2- «وقتی جنین در شکم مادر قرار گرفت صورت او مواجه با پشت مادر است. دست‌های او روی پیشانی، و چانه او روی زانون است به هیبت شخص محزون و اندوهناک پس او مانند اسیری است که به وسیله رشته‌ای از ناف خود به ناف مادرش مربوط است، و به وسیله آن تا روزی که برای تولد او معین گشته است از خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های مادر استفاده می‌کند».[2]
بنابراین به اهمیت خوراک مادر پی می‌بریم: غذایی که مادر می‌خورد به وسیله خون جذب شده و از این راه مورد استفاده بافت‌های مختلف بدن مادر و جنین قرار می‌گیرد. وقتی مواد لازم جهت ساختمان بدن جنین در جریان خون مادر وجود داشت، جنین می‌تواند آنچه برای رشد خود احتیاج دارد به دست آورد . اگر خوراک مادر فاقد مواد ضروری نباشد در این صورت خون، مواد مورد احتیاج بدن را از بافت‌های مادر گرفته، در دسترس او می‌گذارد. و بدیهی است این عمل وقتی صورت می‌گیرد که مواد مورد بحث، در بدن مادر وجود داشته باشد. بنابراین به خوبی می‌توان فهمید مادر که اندازه کافی و صحیح نخورد برای او و جنینی که در رحم دارد چه پیش می‌آید برای توضیح احتیاجات غذایی یک آبستن و مقایسه آن با احتیاجات یک زن بالغ و عادی جدولی را در اینجا می‌آوریم:
جدول مقایسه‌ای اجتیاجات یک فرد بالغ با زن حامله[3]
| مواد غذایی روزانه | زن حامله | شخص بالغ |
| کالری | 2600-2800 | 2400-2500 |
| پروتئین بر حسب گرم | 85-100 | 60 |
| کلسیم بر حسب گرم | 5-1 | 8% |
| فسفر بر حسب گرم | 2 | 32%-1 |
| ویتامین Aبر حسب واحد بین الملل | 1000 | 500 |
| ویتامین B1بر حسب میلی گرم | 2 | 5%-1 |
| ویتامین B2بر حسب میلی گرم | 5-2 | 2 |
| اسیدنیکوتی نیک بر حسب میلی گرم | 18 | 15 |
| ویتامین C بر حسب میلی گرم | 100 | 70 |
| ویتامین Dبر حسب واحد بین الملل | 400-800 | - |
| ویتامین pp بر حسب میلی گرم | 2-5 | - |
فقدان ویتامین مادر ابتدای آبستنی، علاوه بر اینکه باعث کاهش وزن کودک و رشد جنین می‌شود ایجاد ناهنجاری‌های پایدار و خطرناکی می‌کند کاهش مواد ویتامین‌دار را در زمان آبستنی همواره باید مورد دقت قرار داد، زیرا علایم سریری در اعضا هرگز نمی‌تواند وجود آن را آشکار سازد. به هر زن آبستنی باید از ابتدا حاملگی، به طور مرتب ویتامین‌های یاد شده در جدول را تجویز کرد؛ همچنین جبران کمبود مواد غذایی ضروری است.
تاثیر شیر در تربیت کودک
درشروع شیر دادن ذکر «بسم الله الرحمن الرحیم» را فراموش نکنید. در روایتی از پیامبر اسلام (ص) وارد شده است: هر امر با ارزش و مهمی که بدون این ذکر انجام شود ناقص و بدون نتیجه خواهد ماند.
با یاد امام حسین (ع) به کودک خود شیر بدهید، به استناد آنچه وارد شده است که حضرت فرمودند: «ای شیعه من هر گاه آب گوارا می‌نوشید مرا یاد کنید»
مادر در هنگام شیر دادن باید کودک را نگاه کند و با او حرف بزند و در سخن گفتن به ایام شهادت و ولادت ائمه (ع) توجه کند و نگران فهم کودک نباشد. مادری که می‌خواهد فرهنگساز باشد و فرهنگ اهل بیت (ع) را به کودک خود منتقل کند، لازم است فرهنگ دین داشته باشد و با فرهنگ دین کودک را تغذیه و پرورش دهد.
صبر و آرامش، عصبانیت و تندخویی، افکار سالم و یا غیر سالم، گذشت و رافت اسلامی و یا لجاجت و انتقام گیری شما، همه و همه بر روی کودک تاثیر خواهد گذاشت. پس آینده فرزندتان در گرو اعمال و برخورد شما مادران است.
اهمیت مادر در تکوین شخصیت کودک
کودکی وقتی می‌بیند این مادر است که بیش از همه از او پرستاری و مواظبت می‌کند، انواع خوراکی‌های گوارا برایش فراهم می‌آورد و به او صادقانه مهر می‌ورزد میان آنان یک رابطه محبت آمیز و استوار برقرار می‌شود. کودک صلاح خود را در پیروی از دستورهای مادر می‌داند اما اگر مادر موجودی خونسرد، بی‌قید یا بی‌ترحم باشد ممکن است کودک را به واکنش‌های شدید وادارد و او را موجودی خودخواه، نادان، سنگدل و غیر قابل اعتماد به شمار آورد.
فهرست
موضوع صفحه
مقدمه
وظایف مادر در دوران جنینی (تغذیه)
غذای مادر و تاثیر آن در جنین
جدول مقایسه احتیاجات غذایی یک فرد بالغ با زن حامله
غذاهایی که مادر نباید مصرف کند
توصیه‌های عبادی در ایام بارداری
تاثیر شیر در تربیت کودک
اهمیت مادر در تکوین شخصیت کودک
کودکستان جای آغوش مادر را نمی‌گیرد
چند نکته اخلاقی- عبادی در رابطه با «رفتار با کودکان»
نتیجه
فهرست منابع