بررسی یوگا، تاریخچه و کلیت
یوگا، تاریخچه و کلیت:
یوگا، نوعی ورزش هندی است که فکر را متمرکز و جسم و روان را سالم می کند و باعث محو نگرانیها و گرفتاری های زندگی می شود.
منظور از ریاضت کشیدن، انجام یک سری ورزش های مخصوص جسمی و روحی است که سبب افزایش تمرکز فکر می شود. زمانی که تمرکز فکر زیاد شد، هر لحظه که انسان، فکر خد را متوجه چیزی کند، خودبخود آن عمل انجام خواهد شد. یکی از روشهایی که موجب تمرکز فکری شدیدی می شود، روش هایی است به نام «سر بزرگ»، که اعمال و حرکات به خصوصی است که اختراع آن، هندی ها بوده اند و ما، این حرکات و اعمال را تحت مبحث «یوگا» بررسی می کنیم.
«یوگ» یا «جوک» به معنی پیوستن است و اسم فاعل، یعنی کننده کار آن یوگی یا جوگی معروف هندی است.
یوگا در اصطلاح فلسفی، نام یکی از شش مکتب فلسفه هندی است که اصول آن بر آداب ریاضت و ورزش بدنی قرار دارد، و یوگی یا جوگی در این معنا، همان مرتاض است.
اما از طرفی دیگر؛ کلمه یوگ، همان یوغ فارسی است به معنای مهار یا رام کردن حیوان سرکش و به طور مجازی، به معنای رام کردن نفس حیوانی انسان، به کار می رود.
به گفته «جیمز هویت» کلمه یوگا، از زبان سانسکریت مشتق شده با ریشه هند و اروپایی و به معنی «زیر یوغ درآوردن» است و نیز می توان یوگا را یکی شدن و جفت شدن نامید. یعنی یکی شدن روح یک فرد با روح عالم وجود، یعنی «خدا».
پایه گذار مکتب یوگا، و دانشمندی به نام Patannmjali بوده که حدود دو قرن قبل از میلاد، می زیسته است.
به گفته دکتر تارا چند، سفیر کبیر سابق هند، در کتاب «اوپانیشاد» (سر اکبر): «زندگانی نفس همواره مشوش و بیقرار است و مقرون عدم رضایت. زیرا به رنج های پنج گانه زیر گرفتار است؛
1- بشر در جهل و اشتباه است. 2- به لذایذ علاقمند است. 3- از چیزهای نامطبوع متنفر است. 4- عاشق زنده ماندن است. 5- از مرگ می ترسد.
و فقط به وسیله ریاضتهای تعیین شده در مکتب یوگا می توان به عوامل بالا چیره شد و به حالتی رسید که دیگر بشر بر جهل و اشتباه پیروز گردد و در این حال، علاقه ای به لذات مادی ندارد و تمایلاتش از بین می رود. از مرگ نمی هراسد و اراده ای بسیار قوی پیدا می کند.»
به عقیده پاتانجالی (Patanjali)، برای به دست آوردن سلامتی روحی و جسمی کامل یا «نیروی بزرگ طبیعت» تمرینات و ورزش های زیر باید انجام شود:
1- ریاضت کشیدن و روزه گرفتن 2- حالات بدنی اعضای بدن را به سختی نگه داشتن
3- کنترل و حبس نفس 4- کناره گیری از شهوات و تمایلات 5- تمرکز افکار و غلبه بر دماغ 6- از کار انداختن حواس ظاهر و باطن 7- توجه ثابت به یک چیز خاص 8- تعمق و عرفان، یا محو شدن در «او».
علاوه بر آن، شخص یوگی، علاوه بر انجام تمرینات فوق، بایستی صفات اخلاقی زیر را در خود، پرورش دهد:
1- ظلم و ستم نکند 2- صدیق و راستگو باشد 3- دزدی نکند 4- پاکدامن و عفیف باشد 5- از کسی چیزی قبول نکند.
یوگا و عصر امروز، کنترل اراده:
از میان 8 دستورالعمل ذکر شده در بخش پیش، آن چه امروزه متداول است، تنها دو تمرین 1) تمرینات تنفسی 2) حالات بدنی خاص می باشد. این دو نوع تمرین، تحت عنوان یوگا امروزه در آمریکا و اروپا و بسیاری از نقاط دیگر جهان رایج بوده و نتایج بسیار خوبی در معالجات روانی و آرامش فکری دارد.
پیشرفتهای علم و تکنولوژی، انسان را به شدت حساس و البته خلاق ساخته است و سمت چپ مغز به طور قابل ملاحظه ای توسعه یافته است. همراه شدن با چنین رشدی، انسان را بیش از پیش از تنش و استرس مواجه ساخته است و چیزی که یوگا در این عصر پرتنش عرضه می کند این است:
«تربیت احساس و عاطفه و به کارگیری نیروی اراده (رشد بخش راست مغز به طور کلی و …)»
یوگا، پیش از آن که صرفاً فیزیکی باشد، علمی مربوط به آینده است. یوگا در واقع، فرآیندی است برای ارتقای انسان، از سطح غرایز حیوانی به نیروی تشخیص. در واقع راهی برای چگونگی آشکار ساختن توانایی های بالقوه درونی مان، یوگا، اراده و احساسات ما را نیز به کار می اندازد. و نیروی تجزیه و تحلیل و بصیرت ما را گسترش می دهد.
پرانا چیست؟
هزاران سال پیش مردان اندیشمند مشرق زمین، دانستند که هر نیرو و هر انرژی در جهان دارای یک علت و یک هسته درونی است. در واقع یک شکل اولیه و ابتدایی برای همه عالم و همه انرژی ها و حرکت ها وجود دارد، که این نیروی بالقوه در حالت اصلی و اولیه اش «پرانا» نام دارد و برخی اظهار کرده اند که پرانا همان «کلمه» در انجیل یوحنا است که آمده:
«در ابتدا کلمه بود و کلمه نزد خدا بود. همان در ابتدا نزد خدا بود و همه چیز بوسیله او ساخته شد و بی او چیزی از موجودات وجود نیافت. در او حیات بود و حیات نور انسان بود.» البته این صرفاً یک نظر است که جای بحث دارد. هوا پر از پرانای آزاد است. تن انسان از طریق نفس کشیدن می تواند به راحتی پرانا را از هوای آزاد، به درون خود جذب کند. به هنگام دم زدن به طور طبیعی، مقدار مناسبی پرانا را وارد تن خویش می کنیم ولی با تنفس عمیق مقدار پرانایی که دریافت می کنیم افزایش می یابد و از راه تنفس کنترل شده یوگایی می توانیم مقدار قابل ملاحظه ای پرانا در مغز و مراکز عصبی خود ذخیره کنیم تا در موارد ضروری مورد استفاده قرار گیرد.
ما، آن هنگام می توانیم از این پرانا استفاده کامل را بنماییم که قادر باشیم این پرانا را با کمک نیروی اندیشه خود به اختیار گیریم و هدایت کنیم.
نتیجه تنفس، حرکت شش های ماست. اگر می خواهیم مقدار بیش‌تری پرانا به دست آوریم و راه ذخیره پرانا را در مراکز عصبی خویش، آگاهانه بیاموزیم، نخستین وظیفه ما این است که حرکات شش های خود، یعنی تنفس خویش را کنترل کنیم. یعنی به جای تنفس سطحی و ناخودآگاهانه، بیاموزیم که هر نفسی که می کشیم، خودآگاهانه باشد و همراه با تمرکز فکری، تا پرانایی که جذب می شود، به سوی مراکز عصبی که جایگاه ذخیره آن است، برود و در آنجا، انباشته شود. تمرین خودآگاه کنترل پرانا از راه تمرکز و تنفس منظم «پرانایاما» نام دارد (Pranayama). پرانایاما، مهم ترین پایه سیستم هاتایوگاست.