بررسی عوامل موثر در سیستم های مقاوم در برابر بارهای جانبی
سختی و مقاومت :
با توجه به لزوم کنترل تغییر مکان جانبی در ساختمانها، سختی سیستم های مقاوم در برابر بارهای جانبی از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. طبیعتاً همانطور که در شکل 6-1- b مشاهده می گردد سیستم هایی که دارای سختی بیشتری می باشند، تغییر مکان جانبی آنها در مقابل بارهای جانبی کمتر است.
از جمله عواملی که در رابطه با آنها لزوم کنترل تغییر مکان جانبی نقش اساسی دارد، میتوان به موارد زیر اشاره نمود.
- اثرات
- آسیب دیدن اجزاء غیر سازه ای
- حفظ تجهیزات و لوازم حساس در ساختمانهای خاص
- تأمین ایمنی
در عمل، هنگامی که بارهای جانبی به سازه اعمال میگردد، سازه جا به جا شده و در نتیجه بارهای قائم نسبت به محورهای قابها و دیوارها خارج از محوری پیدا می نمایند. متعاقب آن سازه تحت اثر لنگری اضافه قرار می گیرد. جابجایی اضافی، باعث لنگر داخلی بیشتر برای تعادل با لنگر اعمالی ناشی از بارهای قائم خواهد شد. این اثر بار قائم P بر تغییر مکان جانبی به اثر موسوم است . اثر مذکور در یک طره در شکل 6-3 بصورت ساده نشان داده شده است.
چنانچه سازه انعطاف پذیر و بار وزنی آن زیاد باشد، در حالت بحرانی نیروهای اضافی ناشی از اثر ممکن است باعث افزایش تنش ها بیش از حد مجاز در بعضی از اعضاء شده و با ایجاد ناپایداری موجب انهدام سازه شوند. لذا استفاده از سیستم های مقاومی که در برابر نیروهای جانبی دارای سختی بیشتر و طبیعتاً تغییر مکان جانبی کمتری هستند میتوانند در کنترل این پدیده بسیار مؤثر باشند.
همچنین در صورت جابجایی قابل توجه سازه و در نتیجه تغییر شکل های زیاد، اعضای غیر سازه ای نظیر دربها، آسانسورها، تیغه ها ، نماها ، میان قاب ها و بخصوص تأسیسات ممکن است دچار آسیبهای جدی گردند. در بعضی ساختمانهای خاص همچون بیمارستانها ، موزه ها ، آزمایشگاهها و غیره که تجهیزات و لوازم حساسی رد آنها قرار دارد، جابجایی زیاد میتواند موجب خسارات جبران ناپذیر گردد که بدین لحاظ استفاده از سیستم های مقاوم با سختی زیاد را الزامی می نماید.
گر چه عموم محققین معتقدند که شتاب، مهمترین پارامتر نحوة پاسخ افراد به ارتعاش می باشد و ممکن است برای ساکنین ساختمانها بخصوص ساختمانهای بلند ایجاد انواع واکشنهای نامطلوب از اضطراب تا حالت تهوع نماید و باعث سلب آسایش آنها گردد، ولی جابجایی زیاد نیز میتواند باعث عدم ایمنی بخصوص در زلزله که نسبت به نوسانات باد، به دفعات کمتر بروز نموده و زمان ارتعاش معمولاً کوتاه بوده ولی حرکات آن شدیدتر میباشد، گردد. لذا معیار طراحی در زلزله قبل از آسایش که معمولاً در رابطه با باد مطرح است، ایمنی خواهد بود.
تغییر مکانهای جانبی را میتوان با افزایش سختی کاهش داد، ولی این افزایش سختی تأثیر مهمی بر کاهش شتابها نخواهد داشت. این موضوع را میتوان با در نظر گرفتن معادله عمومی حرکت یک سازه ، بخوبی مشاهده نمود.
(6-3)
از این رابطه میتوان دریافت که شتاب متناسب با است که Umax تغییر اوج تغییر مکان و فرکانس دورانی این حرکت می باشند. افزایش سختی سازه با ضریبی مانند باعث کاهش Umax با همان ضریب میگردد. در نتیجه حاصلضرب و شتاب اوج بدون تغییر می مانند.
6-1 دیاگرام بار – تغییر مکان برشی دیوارهای برشی فولادی
در صورتی که یک پانل برشی فولادی به عنوان یک طبقه مجزا بصورت شکل 6-4 در نظر گرفته شود، برای دستیابی به دیاگرام بار – تغییر مکان برشی آن با توجه به تئوری ارائه شده توسط نویسنده و همکار،میتوان ورق فولادی و قاب را از یکدیگر تفکیک نموده و دیاگرام مذکور را برای هر کدام از آنها بدست آورد. سپس با جمع آثار آنها به دیاگرام بار – تغییر مکان برشی پانل دست یافت.
تا قبل از کمانش ورق فولادی وضعیت تنش ها در شکل 6-6 a- نشان داده شده است. در این حالت تنش های مساوی کششی و فشاری اصلی در امتداد زاویه ْ45 و ْ135 تا زمان رسیدن آنها به تنش بحرانی کمانش ورق تشکیل میگردد. تنش برشی بحرانی ورق فولادی با فرض تکیه گاه ساده از تئوری کلاسیک پایداری قابل محاسبه است.
(6-4)
که در آنt ضخامت ورق فولادی ، E ضریب ارتجاعی[1] و ضریب پواسون[2] بوده و K از روابط زیر بدست می آید.
(6-5) برای
(6-6) برای
در این حالت نیروی برشی ورق فولادی هنگام کمانش آن برابر خواهد بود با