تسبیت در جنایت
دانش حقوق به دلیل ویژگیهای خود، نسبت به برخی از رشته های علمی از گستردگی و وسعت زیادی برخوردار است و قوه قضائیه از بین قوای سه گانه در تامین عدالت، امنیت و سعادت جامعه نقش موثر، محوری و برجسته برعهده دارد و به همین دلیل نقش نظام حقوقی و ابزارهای ان در تامین امنیت و برقراری نظم عمومی، قابل مقایسه با نهادهای دیگر نیست.
اهمیت و جایگاه حقوق در جامعه عموماً و دستگاه قضائی کشور خصوصاً بر کسی پوشیده نیست زیرا کسانی که به نحوی با حق و تکلیف اعضای جامعه سرو کار دارند، در واقع، عملاً با نظم عمومی وامنیت حقوقی و قضائی نیز درگیر هستند.
بنابراین، تسلط علمی حقوقدانان به ویژه قضات بر مبانی، مباحث و مسائل مستحدثه حقوقی رابطه مستقیم با نظم و عدالت دارد و اگر سطح علمی مطلوب در شناخت موضوعات و مسائل گوناگون حقوقی وجود نداشته باشد، انتظار از دست رفتن حقوق فردی و اجتماعی و ابتلای مردم و جامعه به بی عدالتی، دور از انتظار نخواهد بود، تاکید شریعت مقدس اسلام به اهمیت قضا و جایگاه قاضی نیز در راستای تامین همین هدف و نتیجه دغدغه دین بر این اصل الهی است.
سر لوحه منشور جاویدان اسلام، عدالت است و عدالت متکی بر تحقق تزکیه دانش، ویکی از مظاهر زیبای تجلی عدالت، مقام قضا وقضاوت است.
همانگونه که تزکیه و تعلیم، فرمان الهی و عصاره تلاش و کوشش همه انبیاء و اولیاء در راستای مسئولیت انسان سازی و تحقق و اجرای عدالت است. قضاوت نیز مقامی الهی، منصبی عالی و تکیه بر مسند انبیاء و اولیاء با آراستگی به دو گرهر گرانبهای تزکیه و تعلیم، در حقیقت پای دانش مقام الهی است. با این منطق و اینکه در هر حال قضاوت کار بسیار پیچیده و حسابی است امروزه صدور آراء درست و عادلانه از سوی قضات منوط به آگاهی کامل از مسائل حقوقی و قوانین مدون است قوانینی که بر اساس متون فقهی استخراج و تدوین شده اند.
گاه در لابلای قوانین با مواردی برخورد خواهیم کرد که رعایت و صدور حکم بر اساس آنها با عدالت و انصاف مورد نظر جامعه منافات خواهد داشت و قضات گاه در مورد انها دچار تردید می شوند ولی با این تفکر که مواد مزبور منبعث از فقه اسلام و بر اساس احادیث و بالاخره فتاوای مراجع تقلیدات نسبت به آنها تمکین نموده و براساس انها حکم صادر می نماید. در این موارد وظیفه حقوقدانان و حتی قضات این است که این مواد را از نظر فقهی مورد بررسی قرار داده و از لابلای نظریات مراجع تقلید و علماء فتاوایی را انتخاب و برای تصویب قانون جدید پیشنهاد کنند که با شرایط کنونی جامعه هر چه بیشتر تطابق داشته باشد.
وقوع جرم یا ورود ضرر به دیگری همواره به صورت مستقیم واز طریق مباشرت صورت نمی گیرد بلکه در بسیاری از امور کیفری و حتی مدنی، شخص به طور غیر مستقیم و از طریق تسبیب، باعث تلف شدن مال یا ورود ضرر به دیگری و یا هر دو ایجاد میشود و با توجه به اینکه عمل مسبب می تواند به صورت عمدی یا غیر عمدی، سلبی یا ایجابی و به اشکال مختلف اعم از تسبیب محض، اجتماع سبب و مباشر واجتماع اسباب تحقق پیدا کند.
بنابراین تعیین فرد یا افراد مسئول در بسیاری از موارد به ویژه در اجتماع سبب و مباشر بخصوص جایی که سبب اقوی از معاشر است، برای تحمیل مجازات یا جبران خسارت از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در حالت اجتماع اسباب دو فرض وجود دارد: سبب ها درعرض هم اثر کرده و جرمی را به وجود آورند یا سببها در طول هم باشند که در صورت اخیر در تعیین مسئوول حادثه اختلاف وجود دارد. اکثر فقها نیزضمان سبب مقدم در تاثیر را پذیرفته اند.
واژگان کلیدی: تسبیب، مباشرت، مسئولیت، ضعان، مجازات
فهرست مطالب
مقدمه. 1
چکیده 3
فصل اول
مفاهیم ومبانی
1ـ 1 مفهوم تسبیب... 5
1ـ 1ـ 1 تعریف لغوی تسبیب... 5
1ـ 1ـ 3 تعریف اصطلاحی تسبیب... 5
1ـ 1ـ 3 تعریف قانونی تسبیب... 6
تعریف لغوی و اصطلاحی سبب... 6
1ـ 3ـ 1 سبب حسی.. 8
1ـ 3ـ 2 سبب شرعی یا قانونی.. 8
1ـ 3ـ 3 سبب عرفی.. 8
فصل دوم
اشکال مختلف تسبیب
2ـ 1ـ اجتماع سبب و مباشر. 10
2ـ 2 یکسان بودن تاثیر سبب و مباشر. 10
2ـ 2ـ 3 اقوی بودن سبب از مباشر و موارد آن. 12
2ـ 2ـ 3ـ 1 غرور (فریب) 12
2ـ 2ـ 3ـ2 اکراه 13
2ـ 2ـ 3ـ 3 جهل.. 13
2ـ2ـ3ـ4 اضطرار. 14
فصل سوم
1ـ 3 اجتماع عرضی اسباب (اشتراک اسباب) 16
3ـ 1ـ 1 ضابطه عرضی بودن اجتماع اسباب... 16
3ـ 1ـ 1ـ 1 هم زمانی در ایجاد عامل تلف... 16
3ـ1ـ1ـ2 تجزیه ناپذیر بودن عامل ایجاد تلف... 16
3ـ 1ـ 2 حکم اجتماع عرضی اسباب... 17
3ـ 2ـ1 مفهوم طولی بودن اجتماع اسباب... 19
3ـ 2ـ2 حکم اجتماع طولی اسباب... 19
3ـ 2ـ2ـ 1 نظریه ی شرط ضروری و لازم. 20
3ـ 2ـ2ـ2 نظریه شرط متصل به نتیجه. 20
3ـ 2ـ2ـ3 نظریه ی شرط متحرک یا پوایی نتیجه. 21
3ـ 2ـ2ـ4 نظریه سبب متعارف و اصلی یا شرط مناسب یا کافی نتیجه. 22
3ـ 3 اجتماع اسباب خارجی با سبب... 23
3ـ 3ـ 1 دخالت قوه قاهره و آفات ناگهانی در ایجاد زیان یا وقوع جرم. 24
3ـ 3ـ 2 اجتماع سبب با فعل شخص ثالث... 26
3ـ 3ـ 3 اجتماع سبب با فعل زیان دیده 27
منابع و ماخذ. 28