تفسیر آفرینش آدم و هبوط او در مرصاد العباد، مصیبت نامه و الهی نامه عطار

تفسیر آفرینش آدم و هبوط او در مرصاد العباد، مصیبت نامه و الهی نامه عطار

چکیده :

هدف از پژوهش حاضر تفسیر آفرینش آدم و هبوط او در مرصاد العباد، مصیبت نامه و الهی نامه عطار (تطابق و عدم تطابق آن با آیات قرآنی) است. این تحقیق ما را به این نتیجه کلی می­رساند که باورها و دیدگاه­های نجم الدین رازی، عطار و اهل عرفان درباره آفرینش و هبوط انسان، درحقیقت ترجمه و تفسیر همان آیات و احادیثی است که درباره خلقت آدمی بیان شده است، اما در این میان تأکید و توجه اصلی عارفان از جمله نجم الدین رازی و عطار به دخالت مستقیم ذات پاک خداوندی – جل وعلا- در آفرینش و ساختن شکل و قالب انسان با ید قدرت خود و بدون دخالت غیر است و دلیل این مهم را اینگونه بیان می­دارند که چون دل انسان، خزانه گنج معرفت خداوند است پس خداوند در خلقت آدمی به هیچ کس و هیچ موجودی اجازه دخالت نمی­دهد، علاوه بر این عارفان و به ویژه نجم الدین رازی و عطار معتقدند که خلقت روح قبل از آفرینش جسم است و براین دیدگاه باور دارند که روح آدمی چندین هزار سال قبل از جسد او آفریده شده است و پس از خلقت جسم و قالب انسان ها، روح به کالبد آنان تعلّق می­گیرد. از این رو عارفان به ویژه شیخ نجم الدین رازی و عطار، در ارتباط با خلقت انسان نظرات مختلفی را بیان می­دارند از آن جمله گاهی هدف از آفرینش انسان را معرفت ذات خداوند می­دانند و زمانی دیگر این هدف را محبت انسان به معشوق ازلی یا محبت حق به ذات پاک خود می­دانند و گاهی هدف از خلقت او را، اعمال و عبادات او می­دانند و در نهایت به احسان حق- جلّ و علا- به بندگان خود اشاره می­نماید. این پژوهش در پنج فصل انجام شده که عبارتند از: فصل اول: کلیات تحقیق، فصل دوم: آفرینش انسان در ادیان و قرآن، فصل سوم: آفرینش انسان در اساطیر، ادبیات و عرفان، فصل چهارم: آفرینش انسان در مرصادالعباد، الهی نامه و مصیبت نامه، فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

واژگان کلیدی: آفرینش آدم، تفسیر، هبوط، مرصاد العباد، مصیبت نامه، الهی نامه، قرآن

مقدمه

در این تحقیق دیدگاه­های شیخ نجم الدین رازی، عطار و قرآن مجید درباره چگونگی آفرینش انسان و هدف یا اهداف این پدیده عالم خلقت مورد بررسی قرار گرفته است. روش کار به این صورت بوده است که ضمن بیان دیدگاه­های شیخ نجم الدین رازی، عطار و دیدگاه­های قرآن نیز درباره آفرینش انسان بیان شود تا دیدگاه­های ایشان به درستی معلوم و شناخته شود. «مرصاد العباد داستان دلکش و به هم پیوسته سرگذشت آدمی از آفرینش تا بازگشت ابدی است. نغزترین و گیراترین بخش کتاب «داستان آفرینش آدم» است و آن در واقع شعر عالی منثوری است که از خداپرستی عاشقانه عرفانی مایه گرفته است.»( نجم الدین رازی،1373: 27-26).

مهم‏ترین موضوعی که در سخنان عطار مطرح است، موضوع خدا، انسان و جهان است؛یعنی جهان آفرینش‏ که ارتباط آن با خدا فقط ارتباط خالق و مخلوق یا صانع‏ و مصنوع است و دیگر هیچ! از آن رو که به سبب عدم‏ سنخیت، جهان که جسم است و جهان خدا که روح کل‏ و مطلق، هیچ ارتباطی نمی‏توان میان آن دو برقرار کرد مگر آنکه مفصلی که از هر دو بهره‏ای داشته باشد در این میان قرار گیرد و این مفصل بنا بر نظر عطار و همفکرانش انسان است که آخرین خلقت است که هم‏ از روح الهی بهره‏ای دارد و هم از جسم جهانی. این است جهان‏بینی فلسفی یا بهتر بگویم عرفانی‏ عطار،که البته برای تبیین این جهان بینی باید نکاتی‏ را درباره نظر وی در زمینه آفرینش، جان و روح و نفس، عشق، حرکت کمالی انسان، خدا، رابطه انسان و خدا و سر انجام وحدت وجود بررسی کرد.

عطار در«مصیبت نامه» نظریه تکاملی خود را چنین‏ می‏آورد که از میان مخلوق میل آدمی به پیشرفت و ترقی است و این تمایل نمودار بلندی نفس اوست و همجنس بودنش با عالم الوهیت. انسان مرغی‏ است از عالم غیب فرود آمده و عمری به سرگشته تا باز به آشیان خویش رسیده است.این عشق به رجعت یکی‏ از آن جهت است که جهان جسمانی بار جان وی را نتواند کشید، و دیگر بدان سبب که هبوط او دلیل‏ نقص وی است و حال آنکه آدمی خواهان کمال است و کمالش در عروج به آنجاست که از نخست بوده. الهی­نامه نیز مانند کتب دیگر با ستایش خداوند و نعت رسول اکرم(ص) و خلفای چهارگانه آغاز می شود و سپس در هشت بیت روح انسان را مورد خطاب قرار می­دهد و برای او شش فرزند : نفس، شیطان، عقل، فقر، علم و توحید ذکر می کند، سپس بی­درنگ وارد اصل داستان می­شود.

قرآن مجید نیز، کتاب زندگی و نسخه تکامل و سعادت و پیشرفت آدمی است، بنابراین به جا و ضروری است به یکی از سوالات اساسی انسان که همواره برای او مطرح بوده و هست«هدف ازآفرینش انسان چیست؟» و بشر می­خواسته است بداند برای چه آفریده شده است و هدف از زندگی چیست؟ جواب داده شود.

فهرست مطالب

عنوان.......................................................................................................................................... صفحه

چکیده............................................................................................................................................... 1

مقدمه... ........................................................................................................................................... 2

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1- بیان مسأله.................................................................................................................................... 5

1-2- روش کار.................................................................................................................................... 8

1-3- پرسش اصلی پژوهش................................................................................................................... 9

1-4- سوالات فرعی ............................................................................................................................. 9

1-5- فرضیه ها..................................................................................................................................... 9

1-6- پیشینه پژوهش ............................................................................................................................ 10

1-7- اهداف پژوهش............................................................................................................................ 12

1-8- روش پژوهش ............................................................................................................................. 12

1-9- ابزارهای گرد آوری اطلاعات ....................................................................................................... 12

فصل دوم

آفرینش انسان در ادیان و قرآن

2-1- آفرینش انسان.............................................................................................................................. 14

2-2- انسان نماینده خدا در زمین............................................................................................................ 15

2-3- فرشتگان در بوته آزمایش ............................................................................................................ 19

2-4- آدم در بهشت ............................................................................................................................. 22

2-5- چرا « ابلیس » مخالفت کرد ؟........................................................................................................ 24

2-6- آیا سجده برای خدا بود یا آدم ؟.................................................................................................... 25

2-7- بهشت آدم کدام بهشت بود؟.......................................................................................................... 25

2-8- گناه آدم چه بود ؟....................................................................................................................... 26

2-9- روایت قرآن و کتاب مقدس.......................................................................................................... 27

2-10- مقایسه معارف «قرآن» با «تورات»................................................................................................. 28

2-11- خدا چرا شیطان را آفرید ؟.......................................................................................................... 31

2-12- بازگشت آدم به سوی خدا........................................................................................................... 31

2-13- چرا جمله (( إِهبَطُوا )) تکرار شده است ؟...................................................................................... 32

2-14- مخاطب در إِهبَطُوا کیست ؟......................................................................................................... 32

2-15- هدف آفرینش از دیدگاه قرآن ................................................................................................... 33

2-16- پیامبر و امام، هدف خلقت........................................................................................................... 36

2-17- قرب ربوبی............................................................................................................................... 38

2-18- جهان آفرینش به سوی کمال....................................................................................................... 40

2-19- آدم در مسیحیت........................................................................................................................ 41

2-20- شواهدی و تفاسیری از خلقت نو در مسیحیت................................................................................. 44

فصل سوم

آفرینش انسان در اساطیر، ادبیات و عرفان

3-1- آفرینش انسان از خاک .............................................................................................................. 46

3-2- خلقت انسان در اساطیر یونان....................................................................................................... 49

3-3- خلقت انسان در اساطیر بین النهرین............................................................................................... 51

3-4- آفرینش انسان در اساطیر زرتشتی................................................................................................. 53

3-5- آفرینش انسان در اساطیر چین...................................................................................................... 54

3-6- آفرینش انسان در اساطیر آفریقا.................................................................................................... 55

3-7- آفرینش انسان در اساطیر مصر...................................................................................................... 57

3-8- منشأ پیدایش انسان از گیاه........................................................................................................... 57

3-9- نخستین جفت در اساطیر ایرانی.................................................................................................... 58

3-10- پیدایش انسان در اساطیر آفریقا.................................................................................................. 60

3-11- کاربرد عناصر ایزدی در آفرینش انسان ...................................................................................... 60

3-12- اساطیر مانوی و گنوسی............................................................................................................ 62

3-13- پیدایش انسان در اساطیر بابلی ................................................................................................... 63

3-14- آفرینش انسان در اساطیر چین و مصر ........................................................................................ 64

3-15- پیدایش انسان از نسل خدایان..................................................................................................... 64

3-16- آفرینش موجودی دیگر به همراه انسان ...................................................................................... 68

3-17- خلق انسان به شکل آفریدگار.................................................................................................... 70

3-18- آفرینش زن در مرتبة دوم.......................................................................................................... 71

3-19- از دست دادن سعادت جاودانگی............................................................................................... 74

3-20- جهان پس از مرگ.................................................................................................................. 77

3-21- فلسفه آفرینش از دیدگاه عرفان، فلسفه وکلام ............................................................................. 78

3-22- نظریه عرفا.............................................................................................................................. 78

3-23- نظریه فلاسفه........................................................................................................................... 82

3-24- نظریه متکلمان......................................................................................................................... 85

3-25- دیدگاه ملاصدرا...................................................................................................................... 86

فصل چهارم

آفرینش انسان در مرصادالعباد، الهی نامه و مصیبت نامه

4-1- سیمای ‌ ‌‌‌انـسان‌ کامل در آثار عطار ............................................................................................ 90

4-2- آفرینش روح از دیدگاه عطار................................................................................................... 95

4-3- خلقت آدم در چهل شبانه روز .................................................................................................. 97

4-4- داستان آفرینش آدم و حوا از دیدگاه عطار.................................................................................. 98

4-5- سجده کردن فرشتگان بر حضرت آدم و خلیفه و جانشینی آدم برروی زمین ................................... 106

4-6- سجده نکردن شیطان بر حضرت آدم ........................................................................................ 108

4-7- فریفته شدن حضرت آدم و رانده شدن از بهشت (هبوط) .............................................................. 109

4-8- نفخ روح ............................................................................................................... 114

4-9- تأویل واژه نور........................................................................................................................ 115

4-10- مقام ابلیس ............................................................................................................................. 116

4-11- خانه ی عنکبوت ..................................................................................................................... 118

4-12- آفرینش انسان از دیدگاه شیخ نجم الدین رازی ......................................................................... 118

4-13- اهداف خلقت آدم از دیدگاه نجم الدین رازی .......................................................................... 125

4-14- خلقت و آفرینش انسان در مرصادالعباد ..................................................................................... 126

4-15- و مراد از امانت و عرض آن : انا عرضنا الامانة............................................................................. 126

فصل پنجم

بحث و نتیجه­گیری

5-1- نتیجه گیری .............................................................................................................................. 131

فهرست منابع....................................................................................................................................... 136

خرید فایل

گزیده هایی از پند نامه فرید الدین عطار نیشابوری

گزیده هایی از پند نامه فرید الدین عطار نیشابوری

نگاهی به زندگی عطار نیشابوری و آثار او:

محمد ملقب به مزیر الدین و مشهور به عطار نیشابوری و شاعر و نویسنده مشهور ایرانی قرن ششم و هفتم قمری است. تاریخ تولد وی به درستی معلوم نیست ولی بر اساس شواهد حدود آن را می توان به سال 540 قمری دانست. در ( کدکن) از توابع نیشابور زاده شده است.

پدرش پیشه عطاری داشت و عطار هم شغل پدر را انتخاب نمود وبه عطاری شهره شد مادرش زنی با کمال بود که در شخصیت و رشد معنوی وی اثری بسزا داشت. او در وصف مادر خود گفته است:

مرا گر بود انسی در زمانه به مادر بود و او رفت ز میانه

نبود او زن که مرد معنوی بود سحرگاهان دعای او قوی بود

عطار تحصیلات خود را در نیشابور فرا گرفت و با پشتکار و با ذوق خدادادی علوم زمانش را فرا گرفت و آثار متنوع او مصداق این مطلب می باشد آثار متنوع او مصداق این مطلب می باشد که وی در علوم و فنون ادبی ، کلام، نجوم، تفسیر آیات و احادیث و سایر علوم فقه و نیز در علم گیاه شناسی و پزشکی استاد بود.

عبدالرحمن جامی در مورد گرایش وی به تصوف آورده است.

که روزی در دکان عطاری مشغول معامله بود درویشی به آنجا رسید و چند بار از عطار تقاضای کمک نمود. وی بهدرویش توجه نکرد. درویش گفت که ای خواجه تو چگونه خواهی مرد؟ عطار گفت: چنان که تو خواهی مرد. درویش کاسه ای چوبین زیر سر نهاد و گفت: ا...! و جان بداد. عطار از این اتفاق متغیر شد و به طریق صوفی در آمد.

و وی در کتاب تذکره الاولیاء میلش را به تصوف چنین آورده است که« از کودکی یاد دوستی این طایفه( صوفیان) در دلم موج می زد و سخن آنان در همه وقت مفرح دل من بود». و عطار همه دولت خود را مدیون ابوسعید ابی الخیر دانسته و برخورداری اش را از چاشنی عرفان حاصل روحانیت آن پیر عارف دانسته است.

روزگار پیری عطار مصادف با حمله خانمان سوز مغول بود و به گفته وی مغولان آفت مهلکی بودند که « آمدند و کشتند و کندند و سوختند و بردند ورفتند» و به قول ملک الشعرای بهار« "آمدند و کشتند و کندند و سختند و بردند و نرفتند» زیرا که آنها بیش از یک قرن در این کشور ماندند و حکومت کردند و تبعات ناگوار آنها به قرن ها بر قرار بود.

و در نهایت عطار نیز دچار حادثه شوم حمله مغول شد و مثل دیگران شیخ را به شهادت رساندند و شهادت وی را میتوان به تاریخ 618 قمری فرض کرد. آرامگاه وی در نیشابور و در قرن نهم هجری به همت علیشیر نوایی ساختمان جدید بر آن ساخته شد.

آثار وی:

آثار وی شامل الهی نامه که مثنوی عرفانی است مشتمل بر 6511 بیت در 21 مقاله.

اسرار نامه، مثنوی عرفانی در 3305 بیت و مشتمل بر 12 مقاله

خسرو نامه منظومه ای در 7838 بیت

مصیبت نامه، منظومه ای عرفانی مشتمل بر 7539 بیت

منطق الطیر، منظومه ای عرفانی از زبان مرغان 4458 بیت

دیوان قصاید و غزلیات مشتمل بر 9943 بیت

مجموعه رباعیات شامل 5000 بیت در 50 باب موضوع مختلف

تذکره الاولیاء به نثر در شرح حال 72 تن از بزرگان صوفیه و کرامات آنان.

پندنامه:

اثری است منظوم در پند و اندرز که بر اساس نسخه چاپی سیل و ستر دو سالی مشتمل بر 79 فصل و 853 بیت است.

این کتاب درموضوعات مختلف اخلاقی سروده شده است. منصف در تمام فصول کتاب در خطاب به نسل جوان که از آنان به عنوان « ای پسر» نام برد پند و اندرز می دهد و راه بهتر زیستن را می نماید.

دغدغه خاطر شاعر در تربیت نسل جوان در تمام ابیات کتاب به خوبی آشکار است. پرهیز از محرمات و عمل به واجبات اصلی ترین موضوع سرایش اثر است.

ولی تقریباً در تمامی ابیات کتاب به آیات و احادیث نظر دارد و با استفاده از معارف اسلامی چه به صورت تلمیح یا اقتباس آنها را در شعر خود گنجانده است.

این کتاب را به زبان های مختلفی از جمله تازی و ترکی و هندی ترجمه کرده اند. افرادی مانند سعید نفیسی و نیز هلموت ریتر در دایره المعارف اسلام این اثر را از آثار مهم عطار بر شمره اند.

خرید فایل

تحقیق زندگینامه عطار نیشابوری

تحقیق زندگینامه عطار نیشابوری

عطار نیشابوری زندگینامه فریدالدین ابو حامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار نیشابوری، یکی از شعرا و عارفان نام آور ایران در اواخر قرن ششم و اویل قرن هفتم هجری قمری است. بنا بر آنچه که تاریخ نویسان گفته اند بعضی از آنها سال ولادت او را 513 و بعضی سال ولادتش را 537 هجری.ق، می ...

دریافت فایل

کتاب اسرار نامه نوشته فریدالدین عطار نیشابوری

کتاب اسرار نامه نوشته فریدالدین عطار نیشابوری

درباره کتاب : اسرارنامه یکی از مثنوی zwnj;های مسلم zwnj;السند فریدالدین عطار نیشابوری و احتمالا از جمله نخستین آثار او بوده است . این اثر مشتمل است بر ۳۳۰۵ بیت در ۲۲ مقاله. سه مقاله نخستن آن به ترتیب درباره توحید و نعت رسول اکرم و فضائل خلفای راشدین است. از مقاله چهارم به بعد درباره ...

دریافت فایل

تحقیق زندگینامه رودکی سعدی حافظ فردوسی عطار مولوی نیما یوشیج

تحقیق زندگینامه رودکی سعدی حافظ فردوسی عطار مولوی نیما یوشیج

عرض سلام خدمت تمامی بازدید کنندگان محترم سایت جوبوک در خدمت شما هستم با معرفی و دانلود تحقیق زندگینامه رودکی سعدی حافظ فردوسی عطار مولوی نیما یوشیج را برای دانلود شما عزیزان قرار دادم امیدوارم لذت ببرید ... شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی بی تردید بزرگترین شاعری است که بعد از ...

دریافت فایل